مهربانی، پاسبان جهان است

مرجان دهقانی-« خبرجنوب»/  مهربانی، واژه‌ای است که در ادبیات کهن و فرهنگ غنی ایران زمین، ریشه‌ای ژرف دارد. از پندهای سعدی که «بنى آدم اعضای یک پیکرند» تا تاکید مولانا و فردوسی بر محبت، این مفهوم همواره به عنوان ستون اصلى روابط انسانى مورد تاکید بوده است. مهربانی تنها یک رفتار نیست بلکه یک «منش» است که در بافت فرهنگى ایران تنیده شده و از نسلى به نسل دیگر منتقل گشته است. در تقویم جهانی، روزی به نام «مهربانی» ثبت شده است، روزی که بهانه‌ ای است برای بزرگداشت یکی از کهن ‌ترین و ارزشمند ترین ویژگی‌های انسانی.   این مناسبت هر ساله در ۱۳ نوامبر (۲۲ آبان) گرامی داشته می‌شود.

هدف از نامگذاری این روز، ترویج مهربانی و توجه به یکدیگر در سراسر جهان است. این ایده در سال ۱۹۹۸ و توسط «جنبش جهانی مهربانی» پایه‌گذاری شد. این جنبش، ائتلافی از سازمان‌های غیردولتی از سراسر جهان است که یک هدف مشترک دارند: ایجاد یک دنیای مهربانتر. روز جهانی مهربانی بر این باور  است که اعمال نیک، هرچند کوچک، می‌توانند تاثیری موج ‌وار داشته باشند و جامعه‌ای بسازند که در آن همدلی و محبت، بر بی‌ تفاوتی و خودخواهی چیره شود. این روز تنها یک نماد نیست، بلکه فرصتی است برای اقدام عملی و اشاعه این فرهنگ کهن و همیشه ضروری.

همبستگی مردم شیراز در سیل ۹۸

یکی از جلوه‌های عینی این فرهنگ را می‌توان در حوادث طبیعی به وضوح دید  از جمله فریاد مهربانی مردم شیراز در حادثه سیل ویرانگر سال ۱۳۹۸. در آن شرایط سخت، مردم دلسوز این شهر، بدون در نظر گرفتن هیچ چشمداشتی، به کمک هموطنان خود شتافتند. این اقدام، تجلی زنده و ملموس همان فرهنگ کهن «دست گیری» بود که در یک بحران بزرگ، جان دوباره گرفت.
 

گسترش جهانی «دیوار مهربانی»

نمونه دیگر که حتی مرزهای ایران را درنوردید و در رسانه‌های بین‌المللی نیز بازتاب گسترده‌ داشت، پدیده «دیوار مهربانی» بود. این حرکت خودجوش مردمی که از چند شهر ایران آغاز شد، به سرعت در سراسر کشور و حتی برخی کشورهای همسایه گسترش یافت. مردم با آویزان کردن لباس، کفش و اقلام ضروری به دیوار، امکان دسترسی نیازمندان به این کالاها را بدون هیچ تشریفاتی فراهم کردند. این حرکت ساده اما عمیق، نشان داد که مهربانی می‌تواند در قالب‌هایی کاملاً غیرمادی و مبتکرانه نیز جاری شود.

دو اقدام خودجوش

در ادامه این سنت دیرینه، امروز نیز شاهد نمونه‌های کوچک اما تاثیرگذاری در گوشه و کنار شهرهایمان هستیم از جمله  عینک ‌فروشی که با انگیزه همدلی و ایفای وظیفه انسانی، به مشتریان نیازمند خود، فریم عینک را به رایگان هدیه می‌دهد. او باور دارد کمک به هم نوع، سرمایه‌ ای معنوی است که به زندگی انسان بازمی‌گردد و برخلاف ریا، برای دل خودش و انسانیت این کار را انجام می‌دهد. یا   قهوه ‌فروش شیرازی که با نصب تابلویی بر درگاه مغازه‌ اش، به پاکبانان زحمتکش قهوه و نوشیدنی مجانی تعارف می‌کند. او پس از هفت-هشت سال، هنوز از این که می‌تواند قدردان زحمات آنان باشد و لحظاتی از خستگی شان بکاهد، حس خوبی دارد و بر این باور است که اگر همه دست به دست هم دهند، می‌توان اقدامات بزرگتری انجام داد.

مهربانی، امانتی الهی در پیچیدگی‌ های  روزگار

دکتر محبوبه البرزی، رئیس مرکز مشاوره و سبک زندگی دانشگاه شیراز، مهربانی را فراتر از یک رفتار غریزی و به‌عنوان یکی از ویژگی‌های اصلی جوامع انسانی می‌داند. به باور او این ویژگی ذاتی، بسته به شخصیت افراد، فرهنگ جامعه و موقعیت‌ های مختلف، به شکل‌های متفاوتی بروز می‌یابد. وی با تأکید بر ریشه الهی این خصلت می‌ گوید:مهربانی یک امانت الهی است که باید به خوبی از آن استفاده کنیم. یک قانون در مهربانی وجود دارد و آن این است که هر وقت شما به کسی مهربانی کنی، محبت کنی، مهرورزی کنی، امکان ندارد پاسخ آن را دریافت نکنی.

وی در ادامه به تاثیر شرایط سخت بر این ویژگی ذاتی می‌پردازد و می گوید: لیکن این موضوع می‌تواند در موقعیت‌های مختلف، میزان بروزش و چگونگی بروزش متفاوت باشد. وقتی که نیازهای بقایی انسان‌ها یا شرایط بحرانی در زندگیشان به اوج می‌رسد، ما شاهد تغییراتی در چگونگی بروز مهربانی هستیم. متاسفانه گاهی اوقات آنقدر این شرایط سخت می‌شود که به جای مهربانی، خشم و نامهربانی جایگزین آن موقعیت می‌شود.البرزی با اشاره به مسئولیت ‌ این امانت، توضیح می‌دهد: اینکه گفته می‌شود مهربانی در واقع یک امانت الهی برای ما انسان‌هاست، در واقع یک نوع مسئولیت برای ما ایجاد می‌کند که احساس تعهد کنیم و دقت نظر بیشتری در ابراز آن داشته باشیم.

وی سپس شرط بنیادین مهربانی موثر را اینگونه ترسیم می‌کند که  اول باید با خودمان مهربان باشیم و به نیازها و حال خوب خودمان توجه کنیم تا بتوانیم به دیگران هم توجه کنیم. اما این مهربانی با خود نباید تبدیل به خودخواهی شود.  البرزی در ادامه، نام گذاری «روز جهانی مهربانی» را نمادی از همین احساس مسئولیتجمعی می‌داند و توضیح می‌دهد: این روز به ما فرصتی می‌دهد تا توجه کنیم چه وظیفه‌ ای بر عهده‌ ما گذاشته شده و باید چه کاری را نسبت به خود و دیگران انجام دهیم. وقتی قرار است همگی با هم مهربان باشیم، می‌بینیم در آن روز چه اتفاقات خوبی برای همه می‌افتد. وی در پایان با اشاره به یک نمونه عینی و ملموس، نتیجه می‌گیردکه  مهربانی مردم ایران ضرب‌المثل است، به ‌ویژه استان فارس که نمونه زنده آن، همبستگی بی‌نظیر مردم در حادثه سیل دروازه قرآن بود.

مهربانی در گذر از چالش‌ها

بی‌تردید، جامعه امروز ایران با دشواری‌ها و فشارهای اقتصادی و اجتماعی متعددی روبرو است که گاهی مجال و توان تمرکز بر اموری فراتر از تأمین معاش را محدود می‌سازد. در چنین فضایی، ممکن است به نظر برسد که مجال مهربانی کمتر شده است. اما نکته کلیدی اینجاست که مهربانی همواره معادل کمک مالی نیست. همان‌طور که در مثال‌های بالا دیدیم، یک فنجان چای رایگان، یک کلام دلگرم کننده، یک لبخند صمیمانه، یا اختصاص دادن کمی از وقت خود برای  شنیدن دیگری، همه و همه اشکالی قدرتمند و در دسترس از مهربانی هستند که فارغ از شرایط مادی، می‌توانند روابط انسانى را گرما بخشند.