فعلاً خبری نیست!
گزارش «خبرجنوب» از نخستین کاوش باستان‌شناسی در بافت تاریخی شیراز
به گزارش «خبرجنوب»، احداث تونل دسترسی به لینک ارتباطی خطوط یک و چهار قطار شهری شیراز، بهانه ای بود تا عملیات حفاری و احداث تونل در پارکینگ زائر در نزدیکی حرم حضرت احمدبن موسی(ع) آغاز شود. چندی پس از آغاز عملیات اجرایی، کشف نشانه هایی از وجود یک منزل مسکونی شائبه هایی را در خصوص قدمت تاریخی این منزل ایجاد کرد تا جایی که در فضای مجازی از تعلق این خانه به زمان زندیه و قاجاریه سخن ها گفته شد.
با این حال بررسی های اولیه نشان داد که این خانه مربوط به دوران پهلوی دوم بوده و حتی تاحدود 12 سال پیش (سال 1391) که برای احداث پارکینگ تخریب شده، وجود خارجی داشته است.
در همین ارتباط میثم نیک زاد، سرپرست گروه کاوش ایستگاه زائر قطار شهری و عضو هیأت علمی دانشگاه هنر شیراز با اشاره به اینکه در حال حاضر این منزل مسکونی در قالب سه ترانشه در عمق دو متری زمین مورد کاوش قراردارد؛ ابرازداشت: تا به امروز عمده آثار کشف شده -اعم از ابنیه و سکه ها- مربوط به دوره پهلوی دوم می‌باشد.
به گفته وی، این خانه مسکونی دارای مطبخ، انباری، زیرزمین، حیاط مرکزی و اتاق‌های نشیمن می‌باشد و با توجه به اینکه مربوط به زمان پهلوی دوم است می‌توان گفت در حال حاضر ارزش میراثی خاصی ندارد هرچند که ممکن است در ادامه کاوش‌ها، در لایه‌های زیرین، بنای قدیمی‌تری هم باشد.
عضو هیأت علمی دانشگاه هنر شیراز از جمله یافته های این کاوش را مقداری سفال شکسته، یک کاشی، یک میخ فلزی و سکه‌های (دو ریالی، پنج تومانی و...) اواخر پهلوی دوم و اوایل انقلاب عنوان کرد و گفت: سکه هاعمدتاً زنگ زده و زنگار گرفته هستند.
نیک زاد در پاسخ به اینکه ادعا می شود قدمت این بنا مربوط به زمان قاجار یا زندیه می باشد نیز گفت: باید به این واقعیت توجه داشت که در گذشته خانه ها را روی بنا یا ویرانه خانه قبلی می ساختند و مانند امروز ادواتی برای خاکبرداری و جابجایی ویرانه های ساختمانی وجود نداشته، بنابراین دور از ذهن نیست که در لایه های زیرین این بنا آثاری از دوران پیش از پهلوی نیز یافت شود.
وی با تاکید براینکه اثبات این موضوع بدون انجام حفاری و کاوش های باستان شناسی مورد نیاز امکانپذیر نیست، گفت: اما در فاز صفر ماجرا این احتمال را می توان در نظر گرفت که با توجه به پیشینه بافت و آثاری که در دیگر مناطق بافت وجود دارد احتمال یافتن نشانه هایی از دوران قاجار و حتی سلجوقی در لایه هایی زیرین وجود دارد اما این صرفاً یک فرضیه و احتمال است.
سرپرست گروه کاوش ایستگاه زائر قطار شهری در بخش دیگری از سخنان خود با تاکید براینکه پروژه های عمرانی وقتی در بافت تاریخی قرار می گیرند و یا در جایی به آثار تاریخی برخورد می‌کنند باید پیوست میراث فرهنگی هم داشته باشند، ابرازداشت: در واقع پیش از آنکه یک طرح عمرانی آغاز شود یک مرحله امکان سنجی و استعلام توسط میراث فرهنگی نیز از محل اجرای طرح باید انجام شود.
نیک زاد در تشریح بیشتر ماجرای حفاری سازمان قطار شهری شیراز در این محدوده نیز گفت: در این محدوده قرار است یک لینک ارتباطی بین خط یک و چهار مترو احداث شود و به عنوان مسیری برای تردد اتوبوس‌های برقی مورد استفاده قرار بگیرد.
به گفته وی، در محل احداث تونل دسترسی این طرح به یک بنای مسکونی برخورد شد که گمانه زنی هایی را درخصوص تاریخی و میراثی بودن این بنا ایجاد کرد، دراین راستا پژوهشکده میراث فرهنگی نیز مسئولیت مطالعات میدانی و میراثی این بنا را به عهده دانشگاه هنر شیراز گذاشت.
عضو هیأت علمی دانشگاه هنر شیراز در ادامه سخنان خود گفت: این کاوش به صورت استعلامی و نجات بخشی انجام می شود و در واقع یکی از اهداف آن آزادسازی مسیر برای حفر تونل است، البته مشروط به اینکه اثبات شود این محدوده ارزش میراثی و تاریخی ندارد.
نیک زاد کاوش باستان شناسی در بافت تاریخی شیراز را فرصتی مناسب برای لایه نگاری و توالی استقرار در این بافت توصیف کرد و گفت: به نظر می رسد کاوش ها و بررسی های میدانی فعلی تا اواسط خردادماه سال جاری ادامه پیدا کند.
به گفته وی، اگر به لایه ای تاریخی برسیم که ارزش حفاظت و نگهداشت داشته باشد حفر تونل دسترسی متوقف می شود اما تصمیم گیری در خصوص توقف پروژه حفاری تونل اتوبوس های برقی در صلاحیت نهادهای بالادستی است.
سرپرست گروه کاوش ایستگاه زائر قطار شهری همچنین بیان داشت: با همه این تقاسیر این واقعیت را نباید از نظر دور داشت که اگر بناست بافت تاریخی حفظ شود باید زمینه تداوم سکونت و زندگی شهروندان در آن فراهم شود.
یکی از پیش شرط های بقای شهروندان در بافت تاریخی توسعه بافت، ایجاد زیرساخت و امکانات و فراهم کردن زمینه حضور گردشگر و سرمایه گذار می باشد.وی در بخش دیگری از این گفت و گو در پاسخ به اینکه مجموعاً چند نفر در فرآیند این کاوش حضور دارند گفت: تیم ما متشکل از 20 کارگر و 10 کارشناس می باشند.
نیک زاد در بخش دیگری از سخنانش گفت: با توجه به اینکه موقعیت مکانی این کاوش در محدوده حرم شاهچراغ(ع) می‌باشد رعایت مسائل امنیتی باعث شده امکان به کارگیری کارگران غیرایرانی را نداشته باشیم، در عین حال کارکردن با کارگران ایرانی نیز دشواری هایی دارد از جمله اینکه کارگران ایرانی انتظار دارند دستمزد خود را به صورت روزانه دریافت کنند، در حالی که این امکان برای ما وجود ندارد و ما نهایتاً می توانیم به صورت هفتگی حقوق شان را پرداخت نماییم.همین موضوع هم گاهی باعث ایجاد نارضایتی در میان کارگران و تمایل آنها به ترک کار می شود.
وی در پایان سخنان خود با بیان اینکه تأمین اعتبار برای این کاوش بر مبنای قرارداد ما با پژوهشگاه میراث فرهنگی کشور انجام می شود گفت: خوشبختانه اعتبار به حد کافی هست اما شاهد برخی از سنگ اندازی ها از طرف برخی افراد برای به حاشیه کشیدن پروژه هم هستیم.
کاوش‌ها تا رسیدن به خاک بکر ادامه خواهد داشت
در همین ارتباط علی کلانتری، رئیس سازمان حمل‌ونقل ریلی شهرداری شیراز با بیان اینکه شهرداری باتوجه‌به موقعیت قرارگیری این پروژه در بافت قدیمی و اهمیت آن، کارگاه مرکزی و اصلی پروژه را برای کاوش‌های باستان‌شناسی در اختیار پژوهشگاه میراث‌فرهنگی قرار داده است، گفت: کاوش‌های باستان‌شناسی از ابتدای سال جاری باتوجه‌به توافق‌های صورت‌گرفته و نامه پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری و همچنین با هماهنگی اداره کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان فارس، به‌صورت کاملاً علمی و اجرایی توسط تیم مورد تأیید پژوهشگاه آغاز شده و تاکنون تا عمق حدود ۴ متری کاوش‌ها انجام و به ثبت رسیده است.
وی تصریح کرد: در این راستا مقرر شد کاوش‌ها تا رسیدن به خاک بکر انجام و پس از تهیه بسته میراثی و تعیین لایه‌های موجود و تقدیم گزارش به پژوهشگاه میراث‌فرهنگی، دستورالعمل لازم برای ادامه کار صادر شود.وی خاطرنشان کرد: در علوم مهندسی تونل‌سازی برای ساخت تونل شهری به‌صورت زیرزمینی، باید تونل در خاک بکر و با عمق مناسب حفاری شود و این موضوع برای جلوگیری از نشست‌ها و عملیات اجرایی ایمن است.
رئیس سازمان حمل‌ونقل ریلی شهرداری شیراز بیان کرد: براین‌اساس و باتوجه‌به گمانه‌های ژئوتکنیکی که توسط اداره کل آزمایشگاه فنی و مکانیک خاک استان فارس انجام شده، عمق خاک بکر در این محدوده ۵.۵ متر است.
پس محدوده تاج۶ تونل پروژه جهت یک اجرای ایمن و مهندسی در حدود ۹ متری تعیین شده است. کلانتری ادامه داد: عملیات اجرایی تونل در خاک بکر از لحاظ میراثی نیز مطابق با نظر متخصصان امر بلامانع است. وی تأکید کرد: دو محدوده دیگر از پروژه لینک خط ۱ به خط ۴ در اختیار تیم باستان‌شناسی قرار گرفته و به‌زودی عملیات باستان‌شناسی در این نقاط نیز شروع خواهد شد.
