«نارنج»؛ جشنوارهای که جهرم را جهانی کرد
جشنواره بینالمللی داستان کوتاه نارنج در جهرم، از سال ۱۳۸۶ تاکنون بهعنوان یکی از معتبرترین رویدادهای ادبی ایران برگزار میشود. این جشنواره با محوریت ادبیات داستانی و ترویج فرهنگ بهارنارنج، میزبان نویسندگان برجسته از سراسر کشور بوده است.
هدیه سادات میرمرتضوی- خبر جنوب/ استان فارس را با درخت نارنج میشناسند. درختی به قدمت تاریخ کهن این دیار و جهرم؛ شهری که نارنجهایش شهرهی آفاق است حالا سالهاست کوچهپسکوچههایش، همراه با عطر بهارنارنج، آغشته به جادوی قصهها شده است. قصههایی از جنس لطافت و رویا در جشنوارهای مزین به نام «نارنج» که دستاندرکارانش تلاش میکنند به سهم خود به ادبیات داستانی اعتبار دهند. دوسالانهی داستان کوتاه نارنج، جزء معدود جشنوارههایی است که طی سالهای طولانی همچنان با قدرت و کیفیت بالا در حال برگزاری است. این دوسالانه از دو دههی گذشته یعنی سال ۱۳۸۶ که راهاندازی شده، تاکنون پابرجا بوده و برگزارکنندگان آن، در ادامهی این مسیر دشوار همچنان به قدرت کلمات و سحر داستان امید دارند.
کاشت اولین بذرها
در آستانهی برگزاری دهمین دورهی جشنوارهی بینالمللی نارنج، با مروری بر این دوسالانه و برای اینکه در جریان چگونگی برگزاری آن قرار گیریم با محمد بادپر همکلام شدیم. مسئول انجمن اهل قلم شهرستان جهرم، مدیر مسئول موسسهی فرهنگی- هنری نارنج و دبیر دوسالانهی بینالمللی داستان کوتاه نارنج که سالهاست در حوزهی فرهنگ و هنر فعالیت دارد. او که در شروع بهکار نارنج مدیر اجرایی این دوسالانه بوده است از دورهی پنجم تا کنون بهعنوان دبیر دوسالانه، ایفای نقش میکند. «ایدهی برگزاری نارنج در ابتدای سال ۱۳۸۶ توسط دوست عزیزم آقای احسان شاهطاهری که همان سال، کارگاه داستان باران را در جهرم راهاندازی کرد؛ مطرح شد.
با همت ایشان و همدلی اعضای این کارگاه، در آذرماه همان سال، اولین جشنوارهی داستان کوتاه نارنج را به صورت استانی در جهرم برگزار کردیم.» این فعال فرهنگی دربارهی اهداف جشنواره میگوید: «خوشبختانه از سال ۱۳۸۶ که سال تأسیس نارنج هست تاکنون بهصورت مداوم توانستهایم ۹ دوره آن را برگزار کنیم و الان نیز در آستانهی برگزاری دهمین دوره هستیم. از مهمترین اهداف نارنج معرفی و شناسایی نویسندگان جوان، تبدیل شهرستان جهرم به عنوان شهر دوستدار داستان، ایجاد زمینه برای شناساندن هنرمندان جهرمی و با برگزاری اختتامیههای باشکوه، فراهم کردن زمینهی حضور نویسندگان مطرح در جهرم و معرفی نویسندگان این شهر به ادبیات داستانی کشور از مهمترین اهداف ماست.»
مسئولین، همراهی اساسی با جشنواره نداشتهاند
این هنرمند دیار فارس دربارهی مهمترین دستآوردهای جشنواره طی این سالها میگوید: «استمرار طی بیست سال در کنار حفظ استقلال، استقبال زیاد اهالی فارسیزبان داستان در سطح جهان، سلامت در امر داوری، آزاد بودن موضوع، دور بودن از حواشی و جریانات سیاسی، چاپ کتابهای آثار برگزیده، معرفی نویسندگان جوان و آیندهدار، فراهم کردن حضور نویسندگان در این شهر، استفاده از ظرفیتهای دیگر هنرمندان جهرمی، شناساندن جهرم در بین اهالی ادبیات و کمک به معرفی نویسندگان جهرم در فضای ادبیات داستانی و برگزاری اختتامیههای در خور و از همه مهمتر زنده نگه داشتن ادبیات در شهرستان از مهمترین دستآوردهای این دوسالانه است.» اما فعالیت فرهنگی آن هم برای جشنوارهای بینالمللی، قطعا دشواریهایی همراه دارد.
دبیر دوسالانهی نارنج در این رابطه بیان میکند: «صحبت از مشکلات تا کنون دردی از نارنج دوا نکرده است؛ اما اگر بخواهم به نکتهای اشاره کنم مهمترین معضل این دوسالانه، اهمیت نداشتن فرهنگ و هنر نزد مسئولان، عدم آشنایی با ظرفیتهای ادبیات داستانی، باور نداشتن و عدم اعتقاد به کارهای فرهنگی اینچنینی و استفاده نکردن از تواناییهای هنری و ادبی موجود در جهرم و بهخصوص نارنج از سوی بیشتر آنان است. به جز نمایندهی محترم شهرستان و رییس ادارهی فرهنگ و ارشاد اسلامی جهرم که همواره حامی این دوسالانه بودهاند؛ هیچکدام از نهادهای دیگر جهرم، همراهی اساسی با این دوسالانهی بینالمللی نداشتهاند. متأسفانه مجموعهی شهری جهرم نتوانستهاند از ظرفیتهای بسیار زیاد این دوسالانه در حوزهی فرهنگ و هنر بهنفع شهرستان استفاده کنند. اگر هم با اصرار و پیگیریها و خواهش و تمناهای ما در بعضی دورهها عزیزانی همراهی با این دوسالانه داشتهاند در حد ناچیز بوده که البته بابت همانها از آنها ممنونیم.»
نمیتوانم نهال نارنج را رها کنم
از این فعال فرهنگی میپرسیم چه عواملی باعث شده همچنان در این مسیر دشوار، شعلهی جشنواره را روشن نگه دارند؟ جواب میدهد: «صادقانه باید بگویم نارنج برای من مانند نهالی بوده که از موقع کاشت در کنارش بودم و الان که به درختی سرحال تبدیل شده؛ نمیتوانم رهایش کنم و باید سختیها را به جان بخرم. به غیر از این، کشف استعدادها و معرفی داستاننویسان جوان و دیدن شوق آنها برایم لذت فراوانی دارد؛ ایجاد زمینهای برای همدلی هنرمندان جهرمی هم که جای خود دارد.» او دربارهی مهمترین تغییراتی که طی این سالها در مضامین داستانهای ارسالی اتفاق افتاده میگوید: «داستانها بازتابی از شرایط جامعه هستند و داستاننویسان نمیتوانند نسبت به شرایط موجود در جامعه بیتفاوت باشند؛ در یکی دو دورهی اخیر، تلخیهای موجود در جامعه و دغدغههای نویسندگان، معمولا مضامین اصلی داستانها هستند.» بادپر دربارهی چاپ آثار منتخب این جشنواره توضیح میدهد: «کتاب باغ نارنج شامل ۳۴ داستان برگزیدهی دورههای پنجم تا نهم به همت دستاندرکاران جشنواره منتشر شده است. انتشار کتاب، ارائهی محصول مکتوب ماست و اعتبار بیشتری به نارنج میدهد و محرک و مشوق خوب و جدی برای داستاننویسان نیز هست. اینکار را با جدیت انجام خواهیم داد. اما متأسفانه هزینهبر است؛ چون صنعت نشر ما دچار آفتهایی است که مجال چندانی به رویدادهای مستقلی مثل نارنج نمیدهد. ولی باز در پی بازنشر آثار منتخب به صورت صوتی و الکترونیکی هستیم. البته اگر بتوانیم بودجههای متناسبی برای اینکار فراهم کنیم.»
آیندهی درخشان نارنج، در صورت داشتن امکانات
دبیر دوسالانهی نارنج، دربارهی روال داوری جشنواره توضیح میدهد: «ابتدا داستانها را کد میزنیم و سپس در صورتی که اسم نویسنده روی داستان باشد آن را پاک کرده و همراه با فرمولی مبنی بر عناصر داستان برای داوران اولیه ارسال میکنیم. پس از دریافت نتایج، دوباره داستانها را بررسی میکنیم و پس از داوری دور دوم، آثار منتخب را برای داوران نهایی میفرستیم. روز اختتامیه برگزیدگان معرفی میشوند. در واقع داستانها چهار بار داوری شده و گروه اجرایی، حتی خود من، هیچگونه دخالتی در امر داوری نداریم. به اعتقاد من همین نکات باعث شده نارنج دارای اعتبار خاصی شود. انتخاب داوران جوانتر، هم برای درک بهتر و بهروزتر بودن آنها و فراهم کردن زمینهی معرفیشان به فضای ادبیات داستانی کشور است.»
از وی میپرسیم اگر امکانات بیشتری در اختیار داشت چه آیندهای را برای جشنواره متصور بود؟ میگوید: «وظیفهی ذاتی اکثر نهادها و مسئولین، همراهی با برنامههای مستقلی مانند نارنج است که توانسته با تمام مشکلات ۱۰ دوره برگزار شود و بیست سال دوام بیاورد و علاوه بر معرفی نویسندگان جوان، نام جهرم را در سطح جهان مطرح کند؛ کاری که مسئولان شهرهای بزرگ جهان با همراهی جشنوارهها کردهاند و ثمرههای آن را دیدهایم؛ اما در شهرستان ما گویا چیزهای دیگری در اولویت است. اگر تنها بیست درصد حمایتها و امکاناتی که سایر جشنوارهها در شهرهای مختلف جهان دارند در اختیار ما بود؛ نارنج میتوانست در سطوح بسیار بالاتری افتخارآفرینی کند. همین حالا با بودجهی بسیار کم و همراهی دوستان عزیزی که کنار نارنج قرار گرفتهاند این دوسالانه دارای اعتبار بسیار بالایی است؛ ما علاوه بر تمام استانهای کشور از ۲۴ کشور دیگر هم شرکتکننده داشتیم. بدون شک با در اختیار داشتن امکانات، مسیر و آیندهی درخشانی برای نارنج در دسترس است.»
