ترومای نیابتی چیست و چگونه باید با آن مواجه شد؟

ترومای نیابتی چیست و چگونه باید با آن مواجه شد؟

تروما یا «زخم روان» انواع گوناگونی دارد که یکی از آنها ترومای نیابتی یا ترومای جانشین است.

در واقع ترومای نیابتی به معنای تجربه‌ی درد و رنج روانی از طریق مواجهه‌ی مکرر با رنج و درد دیگران است؛ پس یکی از ویژگی های ترومای نیابتی این است که فرد خود به صورت مستقیم آسیب ندیده؛ بلکه آسیب وی ناشی از آسیب دیگران می باشد.

این نوع از تروما اغلب در کسانی دیده می‌شود که با افراد آسیب‌دیده در تماس‌اند که از جمله آنها می توان به روان‌درمانگران، پزشکان، پرستاران، مددکاران اجتماعی، خبرنگاران و همچنین اعضای خانواده یا دوستان فردی که دچار این تروما شده است، اشاره کرد.

بررسی ها نشان می‌دهد در این نوع تروما، ذهن فرد به‌تدریج رنج دیگران را آنچنان درونی می‌کند که خود دچار علائم ترومای ثانویه می‌شود، علائمی از قبیل احساس درماندگی، خستگی هیجانی، خواب‌آشفته، احساس بی‌معنایی یا خشم، دوری‌گزینی از دیگران یا احساس کرختی.

در واقع این درد، درد خود شخص نیست؛ بلکه به علت کثرت مواجهه با درد دیگران، شنیدن، دیدن و یا همراهی کردن با آنها عارض شده و بدن را  دچار تروما می‌کند.

این ماجرا بیشتر برای آن‌هایی‌است که دل‌شان با دیگران می‌تپد، آن هنگام که صدای بمب را در تماس تلفنی مادرشان می شوند یا از دور مراقبِ اضطراب اعضای خانواده شان هستند، آنها که هر روز روایت‌های تلخ را می‌خوانند، می‌شنوند و در سکوت حمل می‌کنند.

بدن این افراد گاهی تفاوت درد خود و دیگری را نمی‌فهمد و اینجاست که فرد دچار فرسودگی، بی‌خوابی، اضطراب یا بی‌حسی هیجانی می شود، بدون آنکه اتفاق دردناکی را به صورت مستقیم تجربه کرده باشد.

با همه این احوال نباید فراموش کرد که ترومای نیابتی، امری طبیعی است و با برخی اقدامات خودمراقبتی می توان آن را مدیریت کرد. از جمله این اقدامات نیز می توان به ورزش، خواب مناسب، تغذیه سالم، آرام کردن بدن با تکنیک‌های ساده مثل نفس عمیق، یوگا، حمام آب گرم، نوشتن احساسات، نقاشی کردن، گوش دادن به موسیقی، تخلیه هیجانی با بیان احساسات به افراد مطمئن اشاره کرد.

با این حال اگر این چالش به صورت شدید یا طولانی‌مدت با فرد همراه بود، بهتر است وی حتماً از خدمات یک روان‌درمان‌گر یا مشاور بهره‌ بگیرد.


مژده توکل، کارشناس ارشد روانشناسی بالینی