خرید میوه برای خانواده ایرانی چقدر هزینه دارد؟

افزایش قیمت میوه به یک معضل برای خانوار ایرانی بدل شده و از موضوعاتی است که به تشدید فقر غذایی جامعه دامن می‌زند.

بررسی‌ها نیز نشان می‌دهد یک خانوار برای خرید سبد حداقلی از میوه در ماه باید بین یک‌میلیون و ۲۰۰ تا ۲ میلیون و ۸۰۰ هزار تومان هزینه کند که علاوه بر سایر هزینه‌های زندگی باعث می‌شود افراد از تهیه میوه و تامین ویتامین‌های لازم صرف‌نظر کنند و به مواد غذایی ارزان و با ارزش غذایی پایین روی بیاورند.

افزایش قیمت میوه‌ها موضوعی است که بار‌ها در رسانه‌ها و محافل مختلف به آن پرداخته شده است. اما این افزایش به حدی بوده که در تیرماه گروه میوه‌ها و خشکبار بیشترین افزایش قیمت را نسبت به سایر کالا‌ها به خود اختصاص داد. به‌نحوی که قیمت میوه‌ها، نوبرانه مانده و کاهش قابل توجهی را ثبت نکرده‌است.

بررسی‌ها نشان می‌دهد یک خانوار برای خرید سبد حداقلی از میوه در ماه باید بین یک‌میلیون و ۲۰۰ هزار تا دو‌ میلیون و ۸۰۰ هزار تومان هزینه کند که علاوه بر سایر هزینه‌های زندگی باعث می‌شود افراد از تهیه میوه و تامین ویتامین‌های لازم صرف‌نظر کرده و به مواد غذایی ارزان و با ارزش پایین غذایی روی بیاورند.

بررسی تورم تیرماه ۱۴۰۳ که توسط مرکز آمار منتشر شده، نشان می‌دهد نرخ تورم گروه میوه و خشکبار در این ماه بیشترین میزان نسبت به سایر گروه‌ها بوده است و کالا‌های این گروه افزایش قیمت ۴.۵ درصدی را در تیرماه ثبت کردند. افزایش قیمت کالا‌های خوراکی موضوع جدیدی نیست و تاکنون بار‌ها مطرح و نسبت به آن هشدار داده شده است. میوه‌ها نیز از این موضوع مستثنی نبوده و حتی طی سال‌های اخیر بار‌ها به آن اشاره شده است.

میوه خوردن چقدر خرج دارد؟

در همین راستا برای بررسی میزان هزینه‌ای که خرید یک سبد حداقلی میوه برای خانوار به دنبال خواهد داشت پرداخته است. برای این کار، قیمت سبدی متشکل از یک کیلو از انواع میوه، خیار، سیب، هلو، طالبی، هندوانه، آلو و موز در نظر گرفته شده است که برای مصرف یک هفته خانوار کافی به نظر می‌رسد. اما باید توجه کرد که قیمت‌های متنوعی از این میوه موجود است.

به همین خاطر در این گزارش سه قیمت رسمی اعلام‌شده از سوی مرکز آمار، قیمت بازار‌های میوه و تره‌بار و در نهایت قیمت خرده‌فروشی‌ها بررسی شده است. در سناریوی اول اگر خانوار قصد داشته باشد میوه‌های مصرفی خود را با قیمت رسمی مرکز آمار تهیه کند، تهیه این سبد هفتگی ۴۰۱ هزار و ۶۰۰ تومان و ماهانه یک‌میلیون و ۶۰۶ هزار تومان هزینه خواهد داشت.

اما اگر برای خرید به سراغ میادین میوه و تره‌بار برود هفته‌ای ۳۲۶ هزار تومان و ماهانه یک‌میلیون و ۳۰۴ هزار تومان هزینه خواهد داشت. این گزینه‌ای است که بسیاری آن را ترجیح می‌دهند، اما به دلایل مختلف مانند ساعت کار این میادین بسیاری از افراد از جمله کسانی که شاغل هستند امکان تهیه اقلام مصرفی خود را از این میادین نخواهند داشت.

در چنین شرایطی بسیاری از افراد به سراغ خرده فروشی‌های نزدیک محل زندگی خود برای خرید کردن می‌روند که البته قیمت در آن‌ها متنوع است، اما در این گزارش قیمت خرده‌فروشی‌هایی در مرکز تهران مورد بررسی قرار گرفته است. بر این اساس تهیه این سبد میوه هفتگی از این فروشگاه‌ها برای یک خانوار ۷۱۴ هزار تومان هزینه خواهد داشت که در ماه معادل ۲ میلیون و ۸۵۶ هزار تومان خواهد بود؛ بنابراین می‌توان فهمید همان‌طور که ترجیح بسیاری از مردم نشان می‌دهد خرید میوه از میادین میوه و تره‌بار به‌صرفه‌ترین روش برای تهیه اقلام مصرفی خانوار است، اما همان‌طور که اشاره شد به دلیل موانع مختلف همه افراد به این روش دسترسی ندارند و چاره‌ای جز رفتن به سمت مغازه‌های خرده‌فروشی سطح شهر نخواهند داشت، جایی که هزینه تهیه این اقلام بیش از دو برابر هزینه خرید از میادین میوه‌وتره‌بار خواهد بود. سیاستگذار برای رفع این مساله به ابزار همیشگی خود که همان قیمت‌گذاری است روی آورده است.

طی روز‌های گذشته نیز مدیرکل نظارت بر کالا‌های اساسی وزارت جهاد کشاورزی از ابزار جدیدی برای کنترل قیمت میوه خبرداد. به گفته او صدور صورتحساب الکترونیک موجب شفافیت کل زنجیره تولید و عرضه کالا‌های میوه و تره‌بار می‌شود و تمام عمده‌فروشان میوه باید از یک ماه دیگر صورتحساب الکترونیک صادر کنند.

زنگ خطر کاهش مصرف میوه

این موضوع نتیجه‌ای جز کاهش سهم میوه از سبد غذایی خانوار نخواهد داشت. موضوعی که طی سال‌های گذشته به آن اشاره شده و به گفته فعالان صنفی این حوزه مصرف میوه در کشور بین ۳۰ تا ۵۰ درصد کاهش یافته است. در چنین شرایطی و زمانی که قدرت خرید افراد کاهش پیدا می‌کند آن‌ها سعی می‌کنند کالا‌هایی مانند نان و برنج را تهیه کنند و سهم مواد پروتئینی و ویتامین‌ها در سبد غذایی‌شان کاهش پیدا می‌کند.

اما کاهش مصرف میوه در میان ایرانی‌ها چه تبعاتی خواهد داشت؟ اولین مساله، مشکلات سلامتی برای افراد است. میوه‌ها منبع غنی از ویتامین‌ها، مواد معدنی و آنتی‌اکسیدان‌ها هستند. کاهش مصرف آن‌ها می‌تواند منجر به کمبود‌های تغذیه‌ای و افزایش بیماری‌های مرتبط با کمبود ویتامین‌ها و مواد معدنی شود.

از سوی دیگر مصرف ناکافی میوه‌ها می‌تواند خطر بیماری‌های قلبی، فشار خون بالا، دیابت نوع ۲ و برخی از انواع سرطان‌ها را افزایش دهد. با جایگزینی میوه‌ها با غذا‌های پرکالری و کم‌ارزش تغذیه‌ای، احتمال چاقی و مشکلات متابولیکی افزایش می‌یابد.

اما از منظر اقتصادی کاهش تقاضا برای میوه‌ها می‌تواند به ضرر کشاورزان و تولیدکنندگان میوه منجر شود و درآمد آن‌ها را کاهش دهد. علاوه بر این کاهش مصرف داخلی ممکن است تاثیری منفی بر صادرات میوه‌ها داشته باشد، چرا که تولیدکنندگان ممکن است نتوانند تولید خود را به سطح صادراتی برسانند.

از بعد اجتماعی نیز افزایش بیماری‌های مرتبط با کمبود میوه‌ها می‌تواند هزینه‌های بهداشتی را افزایش دهد و فشار بیشتری بر سیستم بهداشتی وارد کند و از سوی دیگر کاهش مصرف میوه می‌تواند به تغییرات منفی در فرهنگ غذایی منجر شود و نسل‌های آینده را از فواید مصرف میوه‌های تازه محروم کند.

راهکار رفع فقر غذایی

به نظر می‌رسد طی سال‌های گذشته افزایش تورم و آسیبی که به قدرت خرید مردم زده است تا حد زیادی خود را در تغییر عادات غذایی خانوار و فقر غذایی آن‌ها نشان داده است. کارشناسان اعتقاد دارند برای رفع این معضل هر چند ساماندهی و کارآمدسازی سیاست‌های حمایتی از اولویت‌های اجرای اصلاح نظام رفاهی است و امری اجتناب‌ناپذیر، اما مواجهه با این سطح از فقر در کشور جز با تحقق رشد‌های بالای اقتصادی فراگیر ممکن نخواهد بود. در حقیقت رشد اقتصادی فراگیر، بالا و پایدار نه‌تن‌ها نجات‌دهنده فقراست، بلکه منجر به تقویت طبقات متوسط درآمدی به عنوان پایه‌های توسعه در کشور می‌شود.

در نهایت سیاستگذاری در راستای رشد اقتصادی فراگیر ابزار اصلی مقابله و پیشگیری با فقر در ابعاد گوناگون در بلندمدت است و بهترین فرصت آن اتخاذ تصمیمات بهینه در برنامه هفتم توسعه و نیز قوانین بودجه سنواتی است. در کوتاه‌مدت نیز کشور نیازمند نوعی اولویت‌بندی گروه‌های هدف در راستای ارائه خدمات حمایتی است.

با توجه به نرخ بالای فقر و نیز گستردگی مشکل تغذیه، هدف‌گیری دو گروه جمعیتی فقرای شدید و کودکان می‌تواند مطلوب تلقی شود. علاوه بر رشد اقتصادی پایدار، اقتصاد نیاز دارد که با سیاستگذاری مناسب به سمت مهار تورم حرکت کند. اقتصاد ایران در سال‌های اخیر با تورم بالا دست و پنجه نرم کرده و نرخ تورم خوراکی‌ها همچنان بالا بوده است.