شیراز در مسیر تبدیل شدن به پایتخت صلح و تعاملات اقتصادی منطقه
نخستین اکسپو بین‌المللی شیراز با حضور کشورهای منطقه، نقطه آغاز تبدیل شیراز به پایتخت صلح و تعاملات اقتصادی جنوب کشور است. این گزارش "خبرجنوب" به ظرفیت‌های نمایشگاهی و نقش شهرهای خواهرخوانده در توسعه گردشگری و همکاری‌های بین‌المللی فارس می‌پردازد.
پردیس کوثری-خبرجنوب/ نخستین اکسپو بین‌المللی شیراز، رویدادی بود که نه تنها حضور کشورهای حاشیه خلیج فارس، افغانستان و پاکستان را به همراه داشت، بلکه آغازی دوباره برای بازخوانی جایگاه شیراز در نقشه تعاملات منطقه‌ای محسوب می‌شود. شهری که قرن‌ها پیش، در مسیر ارتباط ملت‌ها و فرهنگ‌ها ایستاده بود، امروز می‌تواند همان پیشینه تاریخی را در قالب تعاملات بین‌المللی بازآفرینی کند. اکسپو نشان داد شیراز ظرفیت میزبانی از رویدادهای بین‌المللی را دارد و می‌تواند نقطه اتصال میان جنوب ایران و کشورهای منطقه شود. حضور هیئت‌های خارجی، هر چند محدود ، زمینه را برای معرفی توانمندی‌های اقتصادی، فرهنگی و گردشگری استان فارس فراهم کرد. با این حال، جای خالی برخی کشورها از جمله شهرهایی که با شیراز خواهرخواندگی دارند احساس می‌شد؛ شهرهایی که می‌توانستند با حضورشان بعد فرهنگی رویداد را پررنگ‌تر کنند و چهره‌ای جهانی‌تر به آن ببخشد.
شیراز امروز با بیش از دوازده شهر خواهرخوانده در سراسر جهان، از پچ مجارستان تا دوشنبه تاجیکستان، پیوند دارد. هر یک از این روابط می‌تواند دروازه‌ای تازه برای گسترش روابط فرهنگی، اقتصادی و گردشگری باشد. اما برخی موانع عملی می‌تواند باعث شود این پتانسیل به‌طور کامل محقق نشود. تاجیکستان یکی از همان کشورهای مهمی است که شیراز با شهر دوشنبه آن پیوند خواهرخواندگی دارد. علیرغم قراردادهای بسته شده، ارتباطات ما همچنان با این کشور کمرنگ است. با وجود تفاهم‌نامه‌ها، بازدیدها و نشست‌های مختلف، همچنان پرواز مستقیمی میان شیراز و دوشنبه برقرار نشده است. این موضوع نه‌تنها مانع توسعه گردشگری میان دو کشور شده، بلکه بخشی از ظرفیت‌های اقتصادی و فرهنگی شیراز را نیز در سکوت نگاه داشته است. یکی از کشورهایی که به واسطه قرابت فرهنگی و زبانی زیاد می‌توان از محاسن آن استفاده کرد و ارتباط ویژه‌ای گرفت، با توجه به اینکه کشوری در حال توسعه است و فرصت‌های زیادی را می‌تواند ایجاد کند، تاجیکستان است که اخیراً نیز سفرا و شهرداران این کشور به شیراز سفر کردند و تفاهم‌نامه‌هایی نیز میان این دو کشور امضا شده اما موانعی مطرح است.
در همین راستا و با توجه به اهمیت به حضور خواهر خوانده ها در چنین رویدادهایی، دکتر لیلا کریمی به عنوان کارشناس گردشگری و امور بین‌الملل نیز به این موضوع پرداخت. کریمی اظهار داشت: « تجربه اکسپوهای دبی و فیتور اسپانیا نشان می‌دهد که مشارکت تعداد زیادی از کشورها باعث اعتباربخشی و جذابیت بیشتر نمایشگاه می‌شود. شیراز با ۱۲ شهر در حوزه داخلی و بین المللی پیمان خواهر خواندگی دارد ، حضور این شهر ها می‌توانست اکسپو را باشکوه‌تر کند و امکان تعامل با کشورها و شرکت‌های خارجی بیشتری فراهم شود . از همین رو ، گره‌گشایی از موانع حضور این کشورها در برنامه‌های زمانی آینده می‌تواند دستاوردهای بسیار خوبی برای استان فارس و کشور رقم بزند.»
در ادامه و با تاکید بر نقش مدیریت شهری در گشترش تعاملات بین المللی، دکتر محمد حسن اسدی، شهردار شیراز نیز دیدگاه خود را مطرح کرد. دکتر اسدی اظهار داشت: «هدف ما، تبدیل شیراز به پایتخت صلح و نشاط اجتماعی منطقه است.» وی بر ضرورت برگزاری نشست‌ها، همایش‌ها و سمپوزیوم‌های بین‌المللی صلح در شیراز تأکید کرد و افزود: «با وجود بیش از هشت شهر خواهرخوانده در حوزه بین‌الملل، بستر مناسبی برای توسعه دیپلماسی فرهنگی و گردشگری و نیز میزبانی رویدادها و همایش‌های بین‌المللی در شیراز فراهم است. چندی پیش میزبان 15 تن در مقام وزیر، سفیر و شهردار بودیم که به شیراز آمدند، به میزبانی شهرداری از شهر دیدن کردند و با خاطره‌ای خوب شیراز را ترک کردند.»
از سوی دیگر، در حوزه سلامت و گردشگری درمانی نیز دیدگاه‌های تخصصی مطرح شد که نشان‌دهنده پیوند میان تعاملات اقتصادی، فرهنگی و خدمات پزشکی در شیراز است. در همین زمینه، دکتر عبدالخالق کشاورز، مدیر منابع انسانی علوم پزشکی شیراز به نقش این حوزه پرداخت. وی با اشاره به نقش این شهر به‌عنوان یکی از مقاصد اصلی گردشگری سلامت می‌گوید: «علیرغم پیگیری‌های انجام شده، تفاهم‌نامه‌ها، جلسات و دعوت‌های صورت گرفته از مقامات تاجیک، ما گردشگر سلامت تاجیک داریم اما پرواز مستقیم همچنان نداریم که خود شروع مشکلاتی دیگر برای گردشگران و دانشجویان تاجیک مقیم شیراز است. از همین رو قدمی به واسطه پیدا کردن موانع و چالش‌ها و علت تأخیر در برقراری این پرواز پیرو تفاهم‌نامه‌ها و مذاکرات انجام شده در کشور صورت پذیرفت، به عنوان قدمی برای رفع موانع و تسریع ارتباطات منطقه‌ای.»
در ادامه و در تکمیل سخنان او درباره ضرورت پرواز مستقیم میان دو کشور، امیرعلی رضایی مدرس و پژوهشگر گردشگری سلامت، نیز به بررسی ابعاد اقتصادی و تبلیغاتی این موضوع پرداخت. رضایی درباره روند شکل‌گیری این ارتباط می‌گوید: «میان مقامات تاجیک و علوم پزشکی شیراز تفاهم‌نامه‌هایی امضا شد که یکی از محورهای اصلی آن توسعه گردشگری سلامت بود. قرار بود امسال کنسولگری تاجیکستان در شیراز افتتاح شود، لغو روادید و پرواز مستقیم دوشنبه–شیراز نیز برقرار گردد. این سه اتفاق می‌توانست مجموعه‌ای از همکاری‌های منظم میان ایران و تاجیکستان با محوریت شیراز شکل دهد. بیماران تاجیکستانی تاکنون از مسیرهای غیرمستقیم وارد شیراز می‌شوند و نبود پرواز مستقیم روند درمان و اقامت آنان را دشوار کرده است. اگر مشکل پرواز حل شود، پتانسیل بالایی برای جذب گردشگران سلامت این کشور وجود دارد. نیازی به مترجم نیست و قرابت فرهنگی بسیار بالا است. اما متأسفانه تبلیغات در کشور تاجیکستان تقریباً صفر است. آژانس‌ها، بیمارستان‌ها و ایرلاین‌ها باید مستقیماً در تاجیکستان تبلیغ کنند تا این ظرفیت بالفعل شود.»
در ادامه این دیدگاه‌ها، از زاویه مدیریت فرهنگی نیز نظراتی مطرح شد که بر لزوم تقویت همکاری‌های خواهرخواندگی تأکید داشت.
دکتر محمدعلی چوبینی، معاون فرهنگی شهرداری شیراز، در تحلیل این روند به نقش مدیریت شهری و خواهرخواندگی اشاره می‌کند: «شیراز و دوشنبه اشتراکات زیادی دارند؛ از میراث ادبی و تمدنی تا نوروز مشترک. ما در شهرداری آمادگی کامل برای برگزاری هفته‌های فرهنگی و رویدادهای مشترک را داریم. حتی در موضوع تأسیس کنسولگری تاجیکستان در شیراز، مدیریت شهری آمادگی پشتیبانی دارد.» چوبینی ادامه می‌دهد: «ملت تاجیک شیراز را ورای شهرهای دیگر می‌دانند. اما باید از ظرفیت‌های بالقوه به بالفعل برسیم. موانع کنونی شامل ایجاد کنسولگری، تعدد روادید و حضور ضعیف بخش خصوصی است. ساختار دولتی باید ریسک سرمایه‌گذاری را برای بخش خصوصی پایین بیاورد تا بسته‌های سفر تعریف شود. شهرداری برای اجرای رویدادهای فرهنگی و هنری آماده است، اما این کار باید از حالت نمادین خارج شود تا اثرگذاری واقعی دیده شود.»
در میانه گفت‌وگوها در مورد گسترش مسیرهای پروازی و توسعه گردشگری و ارتباطات بین‌المللی میان شیراز و شهرهای خواهرخوانده، نقش فرودگاه بین‌المللی شیراز به‌عنوان دروازه طلایی تعاملات منطقه‌ای بیش از پیش مورد توجه قرار می‌گیرد.
به همین منظور، مدیرکل گردشگری و امور زائرین استانداری فارس، مجتبی علوی، ضمن اشاره به پتانسیل‌های بالای اقتصادی و فرهنگی شیراز اظهار کرد: «استان فارس با سه فرودگاه بین‌المللی، دروازه اقتصادی و گردشگری منطقه محسوب می‌شود و آماده بهره‌برداری کامل است. با گسترش ارتباطات در سطح بین‌الملل با کشورهای همسایه و خواهرخوانده‌ها، می‌توان قابلیت و ظرفیت‌های استان را به نمایش گذاشت و بهره‌برداری خیلی خوبی کرد.»
فخرالدین کشاورز، مدیرکل فرودگاه‌های فارس، با تأکید بر آمادگی کامل زیرساخت‌ها برای افزایش پروازهای داخلی و خارجی گفت: «از سمت فرودگاه هیچ کمبودی وجود ندارد. باند، ترمینال، تجهیزات و تمامی زیرساخت‌ها در ظرفیت کامل فعالیت دارند و با اجرای طرح‌های بهسازی، پاسخگوی رشد پروازهای بین‌المللی خواهیم بود.» وی با اشاره به ضرورت همکاری دستگاه‌های مختلف افزود: «هنر واقعی در این مرحله، همکاری بین بخش دولتی و حضور فعال آژانس‌های مسافرتی است. ما با آغوش باز از هر مسیر پروازی جدید استقبال می‌کنیم و آماده همکاری در هر ساعت از شبانه‌روز هستیم.»
کشاورز در خصوص گسترش ارتباط با کشورهای دارای پیوند فرهنگی با ایران اظهار کرد: «هیئت اتاق بازرگانی تاجیکستان پیش از نوروز به شیراز آمدند و علاقه زیادی به شهر نشان دادند و این نشان‌دهنده عمق قرابت فرهنگی ماست.» وی خاطرنشان کرد: «پایداری هر خط پروازی در گرو زنجیره پشتیبانی شامل تأمین مسافر، حمایت دولت و فعالیت بخش خصوصی است.» به گفته او، فرودگاه شیراز توانایی پذیرش بزرگ‌ترین تایپ‌های هواپیما را نیز دارد و از نظر خدمات ناوبری، هندلینگ یکی از مجهزترین فرودگاه‌های جنوب کشور محسوب می‌شود و از تمامی ظرفیت‌های خود به منظور توسعه روابط بین‌المللی و خطوط پروازی استفاده می‌کند. کشاورز با اشاره به علاقه تاجیک‌ها به حافظ، سعدی و شاهنامه، بر ظرفیت بالای گردشگری فرهنگی شیراز تأکید کرد و ابراز امیدواری کرد که با همکاری بخش دولتی و نهادهای تاجیکی، این مسیر به زودی فعال شود و دانشجویان تاجیکی مقیم شیراز و دیگر گردشگران بتوانند از این ظرفیت به وجود آمده استفاده کنند. فرودگاه شیراز امروز نه‌تنها زیرساختی حمل‌ونقلی، بلکه حلقه‌ای مؤثر در پیوند فرهنگی و اقتصادی جنوب کشور است
با توجه به ابعاد دیپلماتیک این همکاری ها، دکتر مهدی پارسایی سرپرست معاونت گردشگری و امور زائرین استانداری فارس، تأکید می‌کند: «تفاهم‌نامه امضا شده در استان در واقع یک تفاهم‌نامه ملی است که پیگیری‌های لازم به منظور افتتاح کنسولگری تاجیکستان در شیراز انجام شده و در دست اقدام است. البته این فرآیند به دلیل ماهیت سیاسی و اجتماعی، زمان‌بر است.» پارسایی همچنین اشاره کرد: «وزیر فرهنگ تاجیکستان نیز به‌زودی به شیراز سفر خواهد کرد تا این موضوع مجدداً بررسی شود.» او از برنامه‌های فرهنگی و هنری متعددی میان دو شهر خبر داد و می‌افزاید: «شیراز و دوشنبه پیمان خواهرخواندگی دارند و در این راستا هفته‌های فرهنگی متعددی برگزار شده است. در حوزه گردشگری سلامت نیز دفتر توریسم درمانی دانشگاه علوم پزشکی شیراز در دوشنبه افتتاح شده که توسط یکی از دانش‌آموختگان تاجیکی اداره می‌شود. همچنین حدود ۳۰ دانشجوی تاجیکی در دانشگاه علوم پزشکی شیراز مشغول تحصیل‌اند که نقش مهمی در معرفی ظرفیت‌های سلامت شیراز در کشور خود دارند.»
در جمع‌بندی، برگزاری نخستین اکسپو در شیراز و مجموعه دیدگاه‌های مسئولان و کارشناسان نشان می‌دهد که مسیر توسعه بین‌المللی این شهر، بیش از هر زمان دیگری به همکاری میان دولت، شهرداری، بخش خصوصی و زیرساخت‌های حمل‌ونقلی وابسته است و این شهر ظرفیت تبدیل شدن به قطب فرهنگی، گردشگری و اقتصادی جنوب ایران را دارد. حضور هیئت‌های خارجی هرچند محدود، پایه‌ای برای گسترش دیپلماسی شهری و روابط بین‌المللی فراهم کرد. روابط خواهرخواندگی با بیش از دوازده شهر جهانی، ظرفیت بالقوه‌ای برای همکاری‌های فرهنگی، گردشگری و اقتصادی ایجاد کرده است که با هماهنگی دولت، شهرداری، بخش خصوصی و ایرلاین‌ها می‌تواند بالفعل شود. فرودگاه بین‌المللی شیراز با زیرساخت‌های آماده و قابلیت میزبانی از بزرگ‌ترین هواپیماها، نقش محوری در توسعه خطوط پروازی، گردشگری سلامت و ارتباطات منطقه‌ای دارد. فعال‌سازی پروازهای مستقیم، توسعه برنامه‌های فرهنگی و گردشگری، و حمایت بخش خصوصی، شیراز را بار دیگر به پل ارتباطی ملت‌ها و فرهنگ‌ها در جنوب ایران تبدیل خواهد کرد.
