تبدیل رساله های دانشگاهی به محصول در حوزه علوم انسانی

نیکنام خشنودی – خبرجنوب/ طی سالهای اخیر، فعالیت‌های علمی و پژوهشی به سوی رفع نیازها و حل چالش‌های جامعه سوق داده و بر این ضرورت تاکید بسیار شد، اما علوم انسانی کمتر در این زمینه پیش رفت؛ اکنون مرکز نوآوری تخصصی علوم انسانی دانشگاه شیراز برای دومین سال پی در پی " راه‌کار" تازه‌ای برای بکارگیری نتایج پژوهش‌های این حوزه ارائه کرده است. این اقدام دانشگاه شیراز در قالب جشنواره راه کار از یک اقدام استانی و منطقه ای به اقدامی فراگیر و کشوری تبدیل شده و مورد استقبال دانشگاههای برتر کشور قرار گرفت.

همواره بر ارتباط صنعت و دانشگاه و جامعه تاکید می‌شود اما کماکان نیز در بیان این عبارت، ذهن‌ها به سوی علوم فنی و مهندسی، کشاورزی و منابع طبیعی، بهداشت و سلامت و علوم پیدا سوق پیدا می‌کند. در زمینه تولید محصول به عنوان نتیجه پژوهش‌های علمی نیز اینگونه است و با وجود گستردگی و کاربردی بودن علوم انسانی، کمتر از تولید محصول به عنوان پیامد پژوهش‌های علوم انسانی سخن گفته شده است. اما اکنون فعالیت‌های مرکز نوآوری تخصصی علوم انسانی دانشگاه شیراز توانسته است نشان دهد که پژوهش‌های علوم انسانی در رشته‌های مختلف می‌تواند با تولید محصولاتی فناورانه، نوآورانه و دانش بنیان گره‌گشای بسیاری از مشکلات و برای رفع نیازهای جامعه نافع باشد.

سید اسماعیل مسعودی دبیر جشنواره ملی راه کار، عضو هیات علمی دانشگاه اقتصاد و مدیر مرکز نوآوری تخصصی علوم انسانی دانشگاه شیراز و استاد بخش جامعه شناسی با بیان مشخصاتی از " جشنواره راه کار" از تبدیل ایده به محصول در حوزه علوم انسانی و  ایده پردازی برای حل مساله خبر داد و بیان داشت: این جشنواره که امسال برای دومین بار در شیراز برگزار می شود، فضای رویارویی با چالش های واقعی است که در قالب جشنواره ملی راه‌کار محقق شده است.

این جشنواره که توسط مرکز نوآوری تخصصی علوم انسانی دانشگاه شیراز برگزار  می‌شود، فرصتی است برای تبدیل پایان‌نامه‌ها و رساله‌های دانشجویی به محصولات و خدمات کاربردی، که با هدف حل مسأله‌ها و چالش‌های جامعه و کشور، در دو بخش دانشجویی و اساتید برگزار می‌شود. این جشنواره در سال گذشته در سطح منطقه هفت کشور برگزار گردید و امسال، دانشگاه شیراز میزبان دومین جشنواره در سطح ملی خواهد بود. شرکت‌کنندگان در مرحله مقدماتی جشنواره در سطح منطقه هفت کشور با هم رقابت می‌کنند و برگزیدگان این مرحله، به جشنواره ملی راه می‌یابند.

اعضای هیات علمی، استادان راهنمای پایان‌نامه‌ها و رساله‌های تحصیلات تکمیلی علوم انسانی، دانشجویان تحصیلات تکمیلی رشته‌های علوم انسانی و سایر رشته‌ها، در صورتی که موضوع پایان‌نامه یا رساله‌ آن‌ها در حوزه‌های علوم انسانی کاربرد داشته باشد، فارغ التحصیلان رشته‌های علوم انسانی که بیش از سه سال از تاریخ دفاع از پایان‌نامه یا رساله‌ آن‌ها نگذشته باشد و فارغ التحصیلان سایر رشته‌ها که بیش از سه سال از تاریخ دفاع از پایان‌نامه‌ و رساله‌ آن‌ها نگذشته باشد و موضوع پایان‌نامه‌ آن‌ها در حوزه‌های علوم انسانی کاربرد داشته باشد می توانند دراین جشنواره شرکت کنند.

سید اسماعیل مسعودی دبیر جشنواره ملی راه کار با بیان اینکه تلاقی سه ضلع دانش، مسایل و مشکلات جامعه و اشتغال و کارآفرینی  موضوع این جشنواره است اظهار داشت: سالانه 90 تا 100 هزار پایان نامه علوم انسانی در کشور دفاع می شود از این رساله ها می خواهیم استفاده کاربردی و عملیاتی کنیم که چالش های جامعه را حل کنند. این جشنواره بستری است که استاد راهنما و دانشجو از این پایان نامه یک محصول کاربردی ارائه دهند. اگر این فرهنگ سازی صورت گیرد که محصول  کاربردی از پایان نامه ارائه شود بسیاری از مشکلات جامعه حل می شود، این جشنواره سال گذشته در شیراز با هماهنگی وزرات علوم برگزار شد و منطقه 7 شامل فارس بوشهر و کهگیلویه و بویر احمد مخاطب آن بودند، پارسال پیشنهاد شد که جشنواره به مجموعه کشوری تعمیم داده شود و امسال این پیشنهاد تحقق یافت.

دکتر مسعودی در ادامه با بیان اینکه سال قبل حدود 230  پایان نامه و رساله دکتری در این جشنواره شرکت کردند، افزود: این ها علاقه مند بودند به تولید کار علمی و عینی و استقبال خیلی خوب بود، از سایر دانشگاهها و استان ها هم ثبت نام کردند و امسال این جشنواره بصورت ملی و کشوری برگزار می شود. سال گذشته هیات داوران خیلی قوی رساله ها و آثار را داوری کرد و قابلیت تبدیل رساله ها به محصول را  سنجیدند، 6 مقاله از 230 مقاله پذیرفته شدند که مورد حمایت مرکز هستند،  برگزیدگان فضای کار اشتراکی گروهی، آموزش یادگیری کسب و کار دارند و وام های بلاعوض برای توسعه محصول به این افراد پرداخت می شود.100 تا 150 میلیون تومان وام بلاعوض در اختیار برگزیدگان قرار می گیرد، تقریبا همه رشته های علوم انسانی را پوشش دادیم، 8 داور تخصصی داریم که پایان نامه ها را ارزیابی می کنند. علاوه بر این جایزه مالی هم اعطا گردید.

وی ادامه داد: بعد از پایان کار جشنواره، دانشجویان در مرکز مستقر می شوند و از تسهیلات بلاعوض هم استفاده می کنند و طی یکسال باید رساله تبدیل به محصول شود، در حوزه علوم انسانی بعضی محصولات مبتنی بر فناوری هستند مثلا از هوش مصنوعی استفاده می شود برای تشخیص اختلالات یادگیری یا افسردگی، در بعضی محصولات فناوری دخالتی ندارد اما یک فرایند باید اجرا شود، مثلا برای ترک اعتیاد باید یک فرایند جدید اعمال شود تا مورد استقبال جامعه هم قرار گیرد، بعضی محصولات هم طراحی تست هستند، تست های روانشناسی و یادگیری در این حیطه می گنجد، طراحی خدمت، طراحی فرایند، طراحی تست، طراحی سیاست های اجتماعی و فرهنگی و .. از جمله خدمات و محصولات دراین حوزه هستند. بیشتر شرکت کنندگان از دانشگاه شیراز بودند.

برگزیدگان در رشته علوم تربیتی، اقتصاد، هنر، تربیت بدنی و مهندسی کامپیوتر بودند ولی همه محصولات در رشته علوم انسانی ارائه شدند. شرکت کنندگان لزوما از رشته های علوم انسانی نیستند، ما  6 دانشکده اصلی در این رشته ها داریم، برخی از سایر رشته ها هم که محصول در رشته علوم انسانی ارائه دهند می توانند شرکت کنند. تلاش شده تا نگاه به علوم انسانی کاربردی تر بشود و صرفا به نگاه علوم نظری به رشته های علوم انسانی نگریسته نشود.

عضو هیات علمی دانشگاه اقتصاد و مدیر مرکز نوآوری تخصصی علوم انسانی  دانشگاه شیراز در ادامه یاد آور شد: با دانشگاه علامه و شهید بهشتی رایزنی کردیم که آنها هم این جشنواره را برگزار کنند، امسال دانشگاه فردوسی مشهد هم جشنواره را با استان های همجوار برگزار می کند، تبریز هم در شمال غرب کشور این جشنواره را برگزار می کند، دانشگاه اصفهان هم برگزار می کند، بنا بر این دانشگاههای اصلی کشور را در برگزاری این جشنواره تشویق کردیم و همه این دانشگاهها با انگیزه و استقبال این جشنواره را برگزار می کنند و این علوم انسانی را در کشور ما متحول می کند و استفاده تجاری از رساله ها و پایان نامه های علوم انسانی را کلید می زند، دانشگاه شیراز پارسال و امسال خیلی خوب دراین جشنواره ورود کرده است، برگزیدگان مناطق در جشنواره ملی شرکت می کنند، اولین جشنواره ملی هم در شیراز دو سه ماه آینده برگزار می شود. مهر یا آبان امسال جشنواره ملی در شیراز برگزار می شود.

در عین حال به رغم همه تاکیدات بر تحول در چند حوزه از جمله فرایند تبدیل ایده به محصول در توضیح کم بودن تعداد شرکت‌های دانش‌بنیان در حوزه علوم انسانی و صنایع خلاق باید گفت هنوز سیاست‌های مناسب این رشته‌ها طراحی و انجام نشده و شاید نوع انتظارات در فناوری از رشته‌های علوم انسانی هم باید تغییر کند.

اهمیت علم و ارتباط آن با زندگی روزمره مردم، توسعه آموزش عالی را طی چند دهه گذشته با تحولات بسیاری روبرو کرده و در این مسیر دانشگاه‌ها از نسل اول یعنی دانشگاه های آموزش‌محور به سمت دانشگاه‌های پژوهش‌محور عبور کردند. اما جوامع در ادامه توقع کارآفرینی از دانشگاه ها هم داشتند که باعث شد نسل سوم این دانشگاه ها بروز کنند و کلیدواژه‌هایی مانند شرکت‌های دانش‌بنیان یا شرکت‌های منشعب‌شده از دانشگاه‌ها مطرح شده و درآمدزایی دانشگاه‌ها به یکی از معیارهای موفقیت آنها تبدیل شود.

امروزه دانشگاه‌های نسل چهارم یعنی دانشگاه‌های مسئولیت‌پذیر نسبت به جامعه به تدریج جای خود را باز می‌کنند و مردم انتظار دارند اگر بحرانی دامن آنها را می‌گیرد پیش و بیش از بقیه نهادها دانشگاه و مراکز علمی راه‌حل ارائه دهد امید است دانشگاه شیراز دراین عرصه در قالب جشنواره راه کار، کار عملیاتی تبدیل ایده به محصول را عملیاتی کند.