۱۲ درصد پسماندها پلاستیک است/قانونی که اجرا نمی‌شود

در روزهای نه چندان دور، شاید یک تا دو دهه قبل زنبیل های حصیری بافته شده از نی و ساک های رنگی با طرح های مختلف مخصوص مادرها در هر خانه ای بود، یادم می آید یکی از این ساک ها با طرح طاووس که با دانه های ریز رنگی چسبیده شده به نوعی پارچه در خانه ما بود و مادرم برای خرید از آن استفاده می کرد، از این مدل ساک را در طرح های مختلف دیده بودم، هر بار که قصد خرید از سوپرمارکت، میوه فروشی و نانوایی داشتیم باید از این ساک استفاده می کردیم و هر جنس خریداری شده را در آن جای می دادیم، مانند امروز نبود که برای هر جنسی یک کیسه پلاستیکی استفاده شود و الان دنیا را کیسه های پلاستیکی فرا گرفته است.

۱۶۲ سال پیش یعنی سال ۱۸۶۲ که اولین جرقه تولید پلاستیک در دنیا زده شد به فکر کسی هم نمی رسید که زمانی این محصول به معضلی برای کره زمین تبدیل شود، در واقع پلاستیک با سرعت جایگاهش را در زندگی بشر باز کرد به طوری که به هر گوشه ای نگاه کنی تکه ای از پلاستیک را می بینی، در انواع لوازم صوتی، الکترونیکی، میز و کمد از پلاستیک استفاده شده است، امروزه کار به جایی رسیده که هنگام رفتن به منزل حتما در دستانمان کیسه پلاستیکی است که انواع مایحتاج خود را خریداری و در آن جای داده ایم در حالیکه عمر مفید هر کیسه پلاستیکی در ایران فقط ۱۲ دقیقه است یعنی فقط از مغازه تا منزل دوام دارد و بعد از آن به پسماند تبدیل می شود.

برخی آمارها نشان می دهد سالانه حدود ۳۰۰ میلیون تُن پلاستیک در جهان تولید می‌شود، در ایران نیز آمارها نشان می دهد این عدد بیش از ۱۷۰ هزار تن در سال است که رقم بالایی است و همین باعث شده تا بر اساس آمارهای جهانی ایران جزو ۲۰ کشور اول دنیا در تولید زباله‌های ‌پلاستیکی باشد، آمارها نشان می دهد که هر ایرانی روزانه به طور متوسط ۳ کیسه پلاستیکی مصرف می کند، از طرفی روزانه ۵۶ تا ۵٧ هزار تن پسماند در کشور تولید می‌شود که از این میزان ١١ تا ١٢ درصد از این پسماند پلاستیک است.

این وضعیت برای بیشتر کشورهای دنیا صدق می کند و دولتمردان آن نگران این حجم پلاستیکی هستند که به صورت پسماند وارد طبیعت می شود، بر این اساس برای اولین بار در سال ۱۹۶۹ موضوع زمین پاک مطرح شد و بعد از آن در ۲۲ آوریل سال ۱۹۷۰ روز زمین پاک جشن گرفته شد، در واقع در سال ۱۹۶۹ گیلورد نلسون، سناتور ایالات متحده از ویسکانسین با مشاهده خسارت ناشی از نشت نفت در سانتا باربارا کالیفرنیا احساس کرد که مردم نیاز دارند تا نسبت به محیط زیست خود آگاه‌تر شوند و تلاش کنند تا از سیاره زمین محافظت کنند. او پیشنهاد کرد روز ۲۲ آوریل را روز زمین نامگذاری کنند به این امید که این روزی برای آموزش بیشتر مردم در حوزه حفاظت از محیط زیست باشد.

بعد از آن به مرور روز زمین پاک به یک پدیده جهانی تبدیل شد و این روز هر ساله در سراسر جهان گرامی داشته می شود، با توجه به اهمیت موضوع هر سال به فراخور شرایط و معضلات موجود برای این روز یک شعار در نظر گرفته می شود که شعار امسال روز جهانی زمین پاک زمین در مقابل پلاستیک تعیین شده است؛ در ایران یک هفته به عنوان هفته زمین پاک ( ۳ تا ۹ اردیبهشت ماه ) در نظر گرفته شده و شعار ملی امسال برای این هفته هم مشارکت مردم،ایران در برابر پلاستیک، نجات زمین نامگذاری شده است.

یکی از منابع انتشار کیسه های پلاستیکی در ایران فروشگاه های زنجیره ای، میادین میوه و تره بار و حتی خواربار فروشی های خرد است البته سهم هر کدام از آنها در این زمینه متفاوت است، بر اساس اعلام اتحادیه فروشگاه های زنجیره ای، اکنون ۱۳۷ شرکت با ۱۰ هزار فروشگاه عضو این اتحادیه هستند که ۱۵ درصد سهم بازار را دارند یعنی ۸۵ درصد سهم بازار دست خرده فروشی ها و سوپرمارکت ها است بنابراین سهم آنها در توزیع و تولید پسماند پلاستیک قابل اغماض است.

سالانه ٢١ تن کیسه پلاستیکی فقط در میادین میوه و تره‌بار شهر تهران استفاده می‌شوداین در حالیست که قانون محدودیت استفاده و توزیع کیسه های پلاستیکی در کشور تصویب و آیین نامه اجرایی آن آبان ماه ۱۴۰۱ تهیه و ابلاغ شد که بر اساس ماده ۳ آن توزیع کیسه‌های پلاستیکی ممنوع شده است اما مساله این است که این قانون اجرا نمی شود، در این راستا امسال سازمان حفاظت محیط زیست با تاکید بر اجرای ماده ۳ این قانون که بر عدم توزیع کیسه های پلاستیکی تاکید دارد، اقدام به برگزاری جلساتی با نمایندگان فروشگاه های زنجیره ای کرد و از آنها خواست تا نظرات و راهکارهای خود را در راستای کاهش مصرف کیسه های پلاستیکی مطرح کنند.

مدیرکل دفتر پسماند سازمان حفاظت محیط‌زیست دراین باره گفت: توزیع نکردن پلاستیک رایگان در کشور قانون است اما اینکه چرا اجرا نمی شود باید فکری برای آن کرد، البته می توان برای اجرای آن راه های تشویقی در نظر گرفت و در این راستا می توانیم در روز زمین پاک فروشگاه های زنجیره ای را که کاهش مصرف پلاستیک را آغاز کردند به عنوان فروشگاه سبز معرفی کنیم.

مهدی خادم ثامنی افزود: محدودیت استفاده و توزیع کیسه های پلاستیکی یک قانون است و به وزارت صمت هم ابلاغ شده و در قبال آن تکلیف اجرایی دارند، اما با توجه به برخی شرایط شاید نمی توان انتظار داشت که بتوانند آنرا کامل و به یکباره اجرا کنند اما پیشنهاد ما این است که فروشگاه های زنجیره ای بزرگ در هفته زمین پاک به صورت موقت اجرای آنرا آغاز کنند.

وی تاکید کرد: می توان با این کار و یک سری اقدامات فرهنگی مردم را آگاه کرد که اجرای این قانون جزو مسوولیت های اجتماعی است و باید به آن عمل کنند و برای این کار می توان هم برای مردم و هم فروشگاه های زنجیره ای مشوق در نظر گرفت.

مدیرکل دفتر پسماند سازمان حفاظت محیط‌زیست گفت: حتی سازمان حفاظت محیط زیست می تواند به سمت نشان مسوولیت های اجتماعی برود و هر فروشگاهی که این قانون را اجرا کند به عنوان فروشگاه سبز این نشان را دریافت کند، البته در این راستا فروشگاه های آنلاین هم مستثنی نیستند و باید همکاری کنند.

وی با اشاره به اینکه سالانه ٢١ تن کیسه پلاستیکی فقط در میادین میوه و تره‌بار شهر تهران استفاده می‌شود و رقم بسیار بالایی است افزود: امروزه پلاستیک به معضلی اجتماعی و جهانی تبدیل شده است که نه تنها اکوسیستم های آبی و خاکی را آلوده می کند، بلکه تهدیدی برای سلامت انسان است، آمارها نشان می دهد که در چند دهه گذشته عملکرد خوبی نسبت به حفظ محیط‌ زیست نداشتیم و باعث تخریب جنگل‌ها و انقراض گونه‌های گیاهی و جانوری زیادی شدیم علاوه بر این منبع زیستی آب و خاک را هم آلوده کردیم.

ثامنی تاکید کرد: کشورهای پیشرو تلاش می کنند تخریب محیط زیست را کاهش دهند اما در ایران روز به روز آلودگی بیشتر می‌شود، روزانه ۵۶ تا ۵٧ هزار تن پسماند در کشور تولید می‌شود که از این میزان ١١ تا ١٢ درصد پسماند پلاستیک است که مستقیم و غیر مستقیم منابع آب و خاک را آلوده می کند که باید برای کاهش آن نسبت به اجرای قانون محدودیت استفاده و توزیع کیسه‌های پلاستیکی اقدام کنیم که هفته زمین پاک (هفته اول اردیبهشت) می‌تواند فرصت خوبی برای این کار باشد.

همچنین رییس اداره فروشگاه های زنجیره ای وزارت صنعت معدن تجارت در نشست بررسی شیوه نامه ماده ٣ قانون محدودیت استفاده و توزیع کیسه های پلاستیکی که به میزبانی سازمان حفاظت محیط زیست برگزار شده بود گفت: بر اساس ماده ٣ آیین نامه اجرایی محدودیت استفاده و توزیع کیسه های پلاستیکی، توزیع کیسه های پلاستیکی در کشور ممنوع است.

کریم مجرب افزود: ما به دنبال توسعه فروشگاه های زنجیره ای هستیم و به نظر می رسد اقداماتی مانند کاهش مصرف کیسه های پلاستیکی می تواند به توسعه این فروشگاه ها کمک کند.

در این نشست همچنین مدیر کل دفتر محیط کار و محیط زیست وزارت صنعت معدن تجارت گفت: مسأله پلاستیک در بسیاری از کشورها حتی آنهایی که پیشرفته هم نیستند موضوع مهمی محسوب می‌شود؛ لذا ما هم در کشور باید تلاش کنیم مصرف کیسه های پلاستیکی را کاهش دهیم و یا آنهایی که مصرف می شوند دوباره بازیافت و به چرخه مصرف برگردند.

کتایون نعمت پور افزود: این کار باید از یک جایی آغاز شود که قطعا روز زمین پاک ( ٣ اردیبهشت) و مناسبت های محیط زیستی خرداد ماه می تواند فرصت مناسبی برای شروع باشد، می توان در این فاصله هم مشکلات اجرایی را شناسایی و نسبت به رفع آنها اقدام کرد.

وی تاکید کرد: قطعا این کار نیاز به فرهنگ سازی دارد و باید در این مسیر حرکت کنیم.