میزگرد خبرجنوب ، با نویسنده شیرازی به مناسبت روز قلم

قسم به قلم 

زینب دانشور - خبر جنوب 

«بیان دو گونه است: بیان زبان و بیان قلم. بیان زبان با زمان کهنه می‌شود و از بین می‌رود ولی بیان قلم تا ابد باقی است.» (تفسیر مجمع‌البیان- علامه طبرسی).

در رثای قلم و جایگاه اجتماعی و فرهنگی این مقوله همین بس که پیشرفت و اصلاح هر جامعه، بدان وابسته است.

در حقیقت جوامع برای ماندگاری، نیازمند نشر اندیشه اند و این جز به مدد «قلم به دستان» میسر نمی شود.

رسالتی که بازتاب آن تا ابد بر سر تاریخ خواهد افتاد به حدی که امروزه بر همگان ثابت شده جوامعی که برای اهل قلم ارزشی والا قائل اند و مکتوبات آن پر انتشار است، جوامعی بافرهنگ، پیشرفته و در صلح و آرامشند.

اهمیت قلم تا بدان جاست که خداوند نیز به قلم و نگارش سوگند یاد می کند و پيامبر اسلام(ص) نيز جوهر قلم را برتر از خون شهيدان می داند.

 14 تیر ماه در تقویم رسمی ایران به نام روز قلم نامگذاری شده. محمدرضا سرشار از مسئولان انجمن قلم در جایی گفته بود پیشنهاد ما برای انتخاب این روز به مناسبت روز نزول سوره قلم بود اما از آن جا که 14 تیر جشن تیرگان و روز عطارد (کاتب سیارات) است این روز به خصوص، برای بزرگداشت قلم انتخاب شد.

 روزی برای ارج نهادن به اهالی قلم برای نویسندگان، مترجمان، منتقدان، پژوهشگران و .... فارس و شیراز از جمله مناطق ادب پرور و ادب دوست ایران است که سابقه درخشانی در پرورش اهل قلم داشته و دارد.

 گویا در ذات و سرشت مردمان این منطقه است که با واژه خو بگیرند و همواره در گوشه ای از زندگی خود جایی برای تورق متون ادبی و خلق اثر بگذارند.

این بیرق از دوران های مختلف هم اکنون در دستان بزرگانی چون عبدالعلی دستغیب، ابوتراب خسروی، ابوالقاسم و امین فقیری، محمد کشاورز، سیروس رومی و سایر سپیدمویانی است که امانتدار فرهنگ اند.

به بهانه روز قلم «خبر جنوب» با بابک طیبی، یکی از قلم به دستان شیراز به گفت و گو نشسته که در ادامه می خوانید:

*«خبر جنوب»: با توجه به سیطره فضای مجازی بر جنبه های گوناگون زندگی، از نظر شما این موضوع تأثیر سوء و محسوسی بر فعالیت اهل قلم داشته است؟ 

*طیبی: در این خصوص باید به پیشینه هنرها و سیر آن در طول تاریخ گذری زد. به عنوان مثال در حوزه نقاشی با اختراع دوربین عکاسی، بازار نقاش های پرتره نگار کساد می شود و درست همان جاست که نقاشی خانه تکانی کرده و به سبک های جدیدی دست می یابد. به همین ترتیب هنگامی که دوربین فیلمبرداری اختراع می شود داستان نویس ها و رمان نویس ها با شرایطی مواجه می شوند که در آن بازیگران به جای پرسوناژهای داستان با کمک کارگردان، داستان را اجرا می کنند و مردم در سینما و تلوزیون آن را می بینند.

 در این لحظه نیز داستان نویسی خانه تکانی می کند و داستان هایی با سبک روایی دیگری چون داستان نویسی ذهنی پدید می آید؛ سبکی که ویلیام فاکنر و ویرجینیا ولف آغازگران آن بودند که از نظر من در این لحظه داستان به گوهر داستان بودن خود نزدیک شد. در خصوص فضای مجازی هم همین گونه است یعنی با ظهور یک موقعیت جدید، افراد گریزان از تغییر موقعیت و شرایط، دچار ترس و اضطراب می شوند.

 به نظر بنده با به وجود آمدن فضاهای ارتباط جمعی چون اینستاگرام، هر شخص روزنامه خود را دارد و این فضا به نوعی بستری برای عرضه آثار او محسوب می شود که به سادگی و به زیبایی می تواند با مخاطب خود ارتباط برقرار کند. در واقع به این ترتیب من نوعی، به وسیله این پلتفرم و امثال آن با مردم ارتباط می گیرم.

*«خبر جنوب»: پس از نظر شما فضای مجازی پل است نه سد.

 *طیبی: بله. فضای مجازی پیش از آن که تهدید باشد، فرصت است.

*«خبر جنوب»: با توجه به این که کتاب های صوتی و پی دی اف بازار را به دست گرفته اند آیا کتاب کارکرد خود را از دست داده است؟ 

*طیبی: گرچه آمار کتاب نسبت به قبل مقداری پایین تر آمده اما کارکرد خود را از دست نداده و همچنان مرجعیت دارد. در عرصه فرهنگ به یک هرم قائلیم که در آن آدم های درجه یک نوک هرم قرار گرفته اند و هرچه به قاعده هرم نزدیک می شویم افراد درجه دو، روزنامه نگارها و اهالی وعظ هستند؛ به همین ترتیب کف هرم توده ها قرار دارند. اگر به تاثیرگذاری بوف کور دقت کنید می بینید که از زمان چاپ اول آن یعنی حدود سال 1307 در 200 نسخه، همچنان این کتاب در حال چاپ است و بنابراین شاهد اثرگذاری فرهنگی آن در درازنای تاریخ هستیم. کتابی که به مرور زمان تاثیر خود را خواهد گذاشت.

الان هم همین گونه است یعنی مجموعه داستان خوب یا رمان خوب، در طول تاریخ مخاطبان خود را پیدا خواهد کرد و تاثیر فرهنگی خود را خواهد داشت. هرچند در کنار این ها این پرسش مطرح است آیا مرجعیتی که ادبیات در دهه 40 و 50 داشته هنوز هم دارد؟

پاسخ بنده به این سوال خیر است. در حقیقت در آن دهه جامعه به دهان اهالی ادبیات نگاه می کرد به این معناکه مردم به گفته های امثال هوشنگ گلشیری و دولت آبادی دقت می کردند اما در حال حاضر با وجود پلتفرم های متفاوت، ادبیات تاثیرگذاری خود روی جامعه را از دست داده و مرجعیت ادبیات از حالت بشکوهی و اسطوره ای فاصله گرفته است.

*«خبر جنوب»: برخی بر این باورند که با ورود اثر به فضای مجازی اثر شکل کالا به خود گرفته و محتوا سخیف به نظر می رسد. نظر شما چیست؟

*طیبی: نمی توان حکم کلی داد به عنوان مثال اگر داستان های صوتی  همکارم احسان عبدی پور که با لهجه بوشهری اجرا می کند و در اجتماع هم مورد اقبال قرار گرفته تبدیل به اثر مکتوب شود، آن جذابیت و اثرگذاری خود را از دست خواهد داد. بنابراین این امکان متفاوتی است که می توان از آن بهره برد.

من فکر می کنم مقابل مفاهیمی که از قبل برای هنر و ادبیات تعریف کرده بودیم باید چند علامت سوال بگذاریم و متفاوت نگاه کنیم. در واقع چون در عصر جدیدی به سر می بریم باید قائل به اقتضائات جدید باشیم.

*«خبر جنوب»: پیشنهاد شما به عنوان پیشکسوت برای تغییر دیدگاه نویسنده ها و اهل قلم و آشتی دادن آن ها با فضای مجازی چیست؟ *طیبی: من خودم را پیشکسوت نمی دانم افراد زیادی در استان سوابقی بیش از من در این حوزه دارند اما در کل با این پرسش موافق نیستم و باور دارم آن ها راه خود را پیدا می کنند. بسیاری از اهالی ادبیات در فضای مجازی حضور دارند در واقع این فضا نوعی مارکتینگ و بستری برای معرفی است. به وسیله این فضا می توان نقدها و یادداشت هایی عرضه کرد و به ارتقا اثر کمک کرد.

*«خبر جنوب»: به باور برخی افراد، لطف مطالعه به ورق زدن کتاب و لمس کاغذ است. آیا از نظر شما مطالعه در فضای مجازی می تواند متن و محتوا را دچار چالش کند؟

*طیبی: در این بحث یک نگاه نوستالژیک نهفته است. از آن جا که ما در روزگار کودکی، نوجوانی و آستانه جوانی با بوی خوش کاغذ بزرگ شدیم نسبت به این موضوع نگاه نوستالژی داریم و پذیرفتیم که کتاب چیز دیگری است در حالی که فضای مجازی جزو اقتضائات عصر جدید است. نوستالژی پدر فرهنگ ما را درآورده پس به نظرم آدم مدرن و آدم به روز باید با اقتضائات روز خود را هماهنگ کند.

 به گزارش «خبر جنوب» بابک طیبی زاده 20 مرداد 1352 در شیراز است که 11 جلد کتاب در کارنامه خود دارد. «پایی از این دست تماشا» رمان برتر جنگ ایران در سال 1380، «از پله صدای دف می آید» رمان برتر جشن فرهنگ فارس و بهترین رمان کنگره ستیغ سخن در سال 1385، «چشم های خردلی» سال 1389، «زنده رود در تکریت» 1394، رنج نارنج و ... از جمله آثار وی است. طیبی سال 1387 عنوان برترین نویسنده تلوزیونی کشور برای برنامه فرصت را کسب کرد.

 وی داور جشنواره های ادبی مثل رها، یوسف، جایزه کتاب واو و جشنواره نارنج جهرم بوده و دبیر چند دوره جشنواره ادبی ماه و مهر.

طیبی هم اکنون در حال برگزاری کارگاه های نویسندگی آنلاین است.