مخابرات شیراز عمارت دیوان‌خانه‌ی وکیل را تخلیه نمی‌کند

شجاع انوری- سرویس فرهنگ و هنر/عمارت دیوان‌خانه‌ی وکیل یکی از بناهای شاخص دوره‌ی زندیه در شیراز است که نزدیک به یک قرن گرفتار ساخت و سازهای غیراصولی شده است. این بنای کلیدی درحالی در احیای مجموعه‌ی زندیه نقش مهمی دارد که متولیان میراث‌فرهنگی هنوز نتوانسته‌اند اقدامی برای آزادسازی بنا از اسارت مخابرات انجام دهند. فعالان میراث‌فرهنگی معقتدند، درصورت حذف ملحقات ساختمان مخابرات از عمارت دیوانخانه‌ی وکیل و واگذاری آن به میراث‌فرهنگی گامی بزرگ در جهت ثبت مجموعه‌ی زندیه در فهرست آثار جهانی برداشته می‌شود.

عمارت دیوانخانه‌ی وکیل، یکی از بناهای حکومتی دوره‌ی زندیه از مجموعه‌ی کریم‌خانی است که هم‌چون دیگر بناهای شاخص زندیه در شیراز، دارای نقاشی‌هایی با تزیینات طلا و رنگ‌های لاجوردی، ازاره‌های سنگی با حجاری‌هایی برگرفته از داستان‌های تاریخی که شاخص‌ترین آن‌ها نبرد رستم و اشکبوس است و حیاطی با حوضی سرتاسری و عمارتی جنوبی به عنوان ورودی مجموعه بوده است. 

با فتح شیراز در دوره‌ی قاجاریه به دست آقامحمدخان قاجار، ستون‌های سنگی بنا از ایوان جدا شده و به کاخ گلستان منتقل شدند و به جای آن‌ها، دو ستون چوبی نصب شد. بعدتر در همان دوره، این بنا به اداره‌ی تلگراف‌خانه واگذار می‌شود و مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرد.

«امین طباطبایی» فعال فرهنگی و مدیرانجمن خانه‌ی فرهنگ جاودان در این رابطه می‌گوید: در دوره‌ی پهلوی به دنبال دگرگونی گسترده در سازمان فضایی شهر، بخش جنوبی عمارت دیوان‌خانه که شامل یک هشتی ورودی و آب‌نما و حیاط عمارت بود به همراه دیواره‌ی ضلع غربی، تخریب شده و تغییر کالبدی و ماهیتی می‌یابد و با ساخت بناهایی به اداره پست، تلگراف و تلفن تبدیل می‌شود.

او می‌گوید: پس از انقلاب و در سال ۱۳۸۲ ساختمان اداره‌ی پست دوره‌ی پهلوی به کلی تخریب و برچیده می‌شود و بازسازی تاریخی مجموعه‌ی زندیه و احیای آن بر اساس الگوی گذشته، در دستور کار اداره‌ی میراث فرهنگی استان فارس قرار می‌گیرد؛ اما ادامه‌ی کار و تخریب بنای اداره‌ی مخابرات صورت نمی‌گیرد و در نتیجه فرآیند احیا تاکنون متوقف مانده و محقق نشده است و پروژه به‌صورت ویرانه‌ای در قلب شهر شیراز باقی مانده است.

آن‌طور که مدیر خانه‌ی فرهنگ جاودان شیراز می‌گوید: در دوره‌های مختلف، اقدامات متعددی برای جابه‌جایی ساختمان مخابرات که بخش‌های بسیاری از آن نیز خالی و بی‌استفاده رها شده و مرکز ۱۱۸ در آن مستقر است، انجام شده است. سال‌ها پیش به اداره‌ی مخابرات، زمینی معوض داده شده که مانند اداره‌ی پست، ساختمان خود را تخلیه کند اما به بهانه‌های متعددی تاکنون از این اقدام سر باز زده‌اند.

او با اشاره به این‌که در دولت دوازدهم با پی‌گیری‌های نهادهای مدنی و فعالان فرهنگی برای جابه‌جایی مخابرات و تخلیه‌ی ساختمان مخابرات انجام شد، ادامه داد: در دولت دوازدهم با پی‌گیری‌های نهادهای مدنی و فعالان فرهنگی، استاندار وقت فارس و شورای اسلامی شهر و شهرداری شیراز، به منظور به سرانجام رساندن پروژه‌ی احیا و باززنده‌سازی مجموعه‌ی زندیه و میدان توپخانه و میدان نقاره‌خانه‌ی زندیه، پی‌گیری‌های مستمری را برای جابه‌جایی مخابرات و تخلیه‌ی ساختمان مخابرات انجام دادند که بی‌نتیجه ماند و با پایان عمر دولت سیزدهم نیز، این بنای کلیدی در احیای مجموعه‌ی زندیه، هم‌چنان در اسارت اداره‌ی مخابرات باقی مانده است.

طباطبایی تاکید کرد: از این رو، به منظور به سرانجام رساندن اقدامات اجرایی و عمرانی و آماده‌سازی مجموعه‌ی زندیه در شهر شیراز به عنوان یکی از بزرگ‌ترین و گسترده‌ترین مجموعه‌های تاریخی و فرهنگی شهری کشور برای ثبت جهانی آن در یونسکو، لازم است تخلیه و آزادسازی ساختمان مخابرات در حیاط عمارت دیوان‌خانه هر چه سریع‌تر به سرانجام برسد تا ضمن مرمت و احیای آن، به دیگر بناها و فضاهای قابل استفاده و بازدید مجموعه‌ی زندیه بپیوندند.

فعالان میراث‌فرهنگی استان فارس سال‌های طولانی پی‌گیر ثبت جهانی مجموعه‌ی زندیه در فهرست آثار جهانی یونسکو هستند. این پرونده درحالی در نوبت جهانی شدن قرار گرفته که ارگان‌های دولتی کم‌ترین حمایت را از سامان‌دهی مجموعه‌ی زندیه دریغ کرده‌اند.