معاون وزیر فرهنگ: تنها راه بهبود معیشت نویسندگان بهبود وضعیت نشر است

به گزارش سایت خبرجنوب، یاسر احمدوند ، درباره شیوه‌های مختلف پرداخت حق‌التالیف به پدیدآورندگان توضیح داد: شیوه پرداخت به پدیدآورندگان در کشور متنوع است، برخی از آثار با انعقاد قرارداد حق‌التالیف و حق‌الترجمه منتشر می‌شود؛ در این روش حدود ۱۰ درصد برای پدیدآورنده درنظر گرفته می‌شود. البته این درصد برای برخی از آثار کمتر است و پدیدآورندگان آثاری هم هستند که تا ۳۰ درصد حق‌التالیف و حق‌الترجمه دریافت کنند. تقریبا ۱۰ تا ۱۲ درصد عرفی است که به نویسندگان و مترجمان کتب پرداخت می‌شود.

اینکه بدون دیدن حلقه‌های اقتصادی نشر به تنهایی به حق‌التالیف بپردازیم، ما را به جواب دقیقی نمی‌رساند

معاون فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با اشاره به شمارگان کتاب و دوره طولانی تجدید چاپ، گفت: فاصله بین دو نوبت چاپ پولی که برای حق‌التالیف باید پرداخت شود، اندک است و تاثیر جدی در زندگی پدیدآورنده ندارد. گاهی هم آثار توسط ناشران خریداری می‌شود یعنی اثر سفارش داده می‌شود یا یکی از آثار پدیدآورنده را ناشر می‌خرد. در این روش معمولا ناشر قیمت بیشتری از حق‌التالیف چاپ پرداخت می‌کند اما از انتفاعی که ممکن است ناشر از چاپ‌های دیگر کسب کند، سهمی به پدیدآورنده نمی‌رسد.

به گفته او نویسندگان انگشت‌شماری در کشور فعال هستند که از تولید کتاب چند صد میلیون یا میلیاردها تومان انتفاع دارند. دلیل این است که اقبال و فروش آثار آن‌ها بیشتر است؛ اما به طور عمومی پولی که اکثر نویسندگان از کتاب به دست می‌آورند پولی نیست که پاسخگوی نیاز زندگی آن‌ها باشد.

معاون فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد ادامه داد: گاهی هم نویسندگان نوپا یا کمترشناخته شده با سرمایه‌گذاری خودشان اثر را منتشر می‌کنند یعنی ناشر فرآیند اخذ مجوز و روند اداری و گاهی چاپ اثر را هم انجام می‌دهد و در قبال این‌ها حق‌الزحمه می‌گیرد. در این روش احتمالا اگر نویسنده کتاب را به فروش برساند، خودش منتفع خواهدشد. این‌ها روش‌هایی است که در کشور ما در رابطه مالی نویسنده و ناشر وجود دارد. مجموع این‌ها را باید با هم دید اینکه بدون دیدن حلقه‌های اقتصادی نشر به تنهایی به حق‌التالیف بپردازیم، ما را به جواب دقیقی نمی‌رساند.

ناشر همیشه با آثاری که فروش نرفته مواجه است

احمدوند درباره چگونگی شکل‌گیری درصد حق‌التالیف توضیح داد: این درصد بر اساس فهمی که بازار از میزان سود حاصل از یک کتاب دارد، شکل گرفته است. طبیعتا ناشر، نویسنده و مترجم قانون و الزامی ندارد که به همین شکل اقدام کند، هر ناشر و پدیدآورنده‌ای می‌تواند درصد سود را پایین یا بالا ببرد.

درصد حق‌التالیف بر اساس فهمی که بازار از میزان سود حاصل از یک کتاب دارد، شکل گرفته است

به گفته معاون فرهنگی، وقتی که بازار به عددی می‌رسد باید آن عدد را با منطق کارشناسی و دقیقی بررسی کرد. به راحتی نمی‌توان گفت عدد نادرستی است، زیرا این عدد حاصل دهه‌ها فعالیت نشر در کشور است. اگرچه این عدد برای پدید آورنده مطلوب نیست.

او با اشاره به هزینه‌های متعددی که برای ناشر شکل می‌گیرد، افزود: نمی‌تواند برای بررسی حق‌التالیف صرفا یک کتاب پرفروش و اثر فروش رفته را درنظر گرفت، ناشر همیشه با آثاری که فروش نرفته مواجه است، آثاری که در انبارش مانده و آثاری که فروخته اما دوران برگشت مالیش‌اش سر نرسیده است، آثاری که فروخته اما پولش به دست ناشر نرسیده است و اینطور نیست هر کتابی که منتشر می‌شود پولش به دست ناشر برسد.

ناشر حرفه‌ای از سهم پشت جلد نمی‌تواند بیش از ۲۰ درصد انتفاع ببرد

احمدوند مدت زمان برگشت پول به ناشر را بین ۱۰ ماه تا یک‌سال درنظر گرفت و ادامه داد: این بازه زمانی را با توجه به تورم، درنظر بگیرید. ناشری که کاغذ را نقد خریده و پولش را یک سال بعد دریافت می‌کند چه میزان باید محاسبه سرمایه یکساله داشته باشد. هزینه‌های تولید، اداری، توزیع و ترویج همه را حساب کنید. ناشر حرفه‌ای از سهم پشت جلد نمی‌تواند بیش از ۲۰ درصد انتفاع ببرد، بنابراین به نظرم، درصدهای درنظر گرفته شده، قاعده منطقی است.

معاون فرهنگی با تاکید بر اینکه اشکال کار ۹ درصد درنظر گرفته شده برای پدیدآورندگان بلکه در شمارگان کتاب است، گفت: آثار اگر پرفروش باشند و به چاپ‌های مجدد برسند، ناشر و پدیدآورنده حتی با همین ۱۰ و ۲۰ درصد حق‌التالیف سود خوبی خواهندبرد.

بیش از ۹۰ درصد کتاب‌های سایت آمازون، کمتر از ۱۰۰ نسخه فروش داشتند

احمدوند با اشاره به اینکه الزام فعالیت پدیدآورندگان در شغل دیگر برای تامین معیشت، بر کیفیت آثار تاثیر می‌گذارد، ادامه داد: البته این تصور را نکنید که در دیگر کشورها حتی در کشورهایی که کتاب‌های پرفروش و نشر توسعه‌یافته‌ای دارند همه پدیدآورندگان از محل نویسندگی تامین می‌شوند. تعداد معدودی نویسنده حرفه‌ای داریم که قراردادهای بالایی دارند.

بر اساس آخرین آمارفروش سایت آمازون، کمتر از ۱۰ درصد آثار می‌توانند به فعالیت حرفه‌ای ناشر کمک کنند

معاون فرهنگی وزارت ارشاد با ارائه آخرین آمارفروش سایت آمازون، توضیح داد: طبق آخرین آمار آمازون بیش از ۹۰ درصد کتاب‌های این سایت کمتر از ۱۰۰ نسخه فروش داشتند. این عدد عجیبی است یعنی بیش از ۹۰ درصد کتاب‌ها تقریبا هیچ انتفاعی به نویسنده و ناشر نرسانده اند و انتفاع آن‌ها حداقلی بوده است. یعنی کمتر از ۱۰ درصد آثار می‌توانند به فعالیت حرفه‌ای ناشر کمک کنند.

او با بیان اینکه قاعدتا اینطور نیست که در برخی از کشورها همه پدیدآورندگان از محل تولید کتاب زندگی کنند، افزود: عده‌ای هستند که از محل نوشتن کتب سرمایه خوبی دارند. می‌توان این مساله را شبیه بازیگران سینما یا فوتبالیست‌های حرفه‌ای فرض کرد. در دنیا تعداد زیادی به این مشاغل اشتغال دارند اما آن‌هایی که درآمد بالایی دارند به تعداد انگشت‌شمار است.

منابع دولت برای خرید کتاب محدود است

احمدوند تنها راه برای بهبود وضعیت معیشت نویسندگان را در گرو بهبود وضعیت نشر اعلام کرد و افزود: باید تلاش کنیم با توسعه فروش و بازار پایدار، فروش کتاب‌ها را افزایش دهیم. اگر این اتفاق بیفتد مساله شمارگان بهتر خواهدشد و درآمد ناشر و نویسنده افزایش پیدا می‌کند.

از محل سفرهای استانی رییس جمهوری اعتباری پیش‌بینی شده بود تا کتابخانه‌های هر استان تجهیز شوند

معاون فرهنگی درباره اقدام‌هایی که موجب افزایش شمارگان کتاب می‌شود، توضیح داد: یکی از راه‌ها، خریدهای عمده دولتی برای تجهیز کتابخانه‌ها است، که منابع دولت در این حوزه محدود است. پیشنهاد و طرحی به هیات دولت دادیم و پیگیری کردیم که با توجه به اتفاق‌هایی که افتاده است امیدوارم در دولت بعد به پیش برود. همچنین از محل سفرهای استانی رییس جمهوری اعتباری پیش‌بینی شده بود تا کتابخانه‌های هر استان تجهیز شوند، متاسفانه این برنامه‌ها فعلا متوقف است و انشاالله در دولت بعد ادامه پیدا کند.

به گفته او اقدام دیگری که برای افزایش شمارگان کتاب می‌توان انجام داد، توسعه ویترین‌های کتاب و کتابفروشی‌ها است. این توسعه باید اتفاق بیفتد، زیرا تا زمانی که کتاب‌فروشی مجازی و فیزیکی به اندازه کافی نداشته باشیم، نشر ایران نمی‌تواند نشر حرفه‌ای شود. برای رسیدن به این مهم مقدماتی فراهم شده و پیش رفته بود، (بیش از مقدمات البته) و انشاالله در دولت بعد ادامه پیدا می‌کند تا در دو سال آینده شبکه فروشگاهی بهتری در ایران فعال باشد.

وظیفه ناشر دولتی کسب درآمد و سود نیست

احمدوند در پاسخ به سوال مبنی بر پرداخت حقوق ماهانه به نویسندگان، توضیح داد: این اقدام منطقی نیست و در این صورت حتما نویسنده باید اثری را تولید کند که اقبال مردمی داشته باشد. باید توجه داشت برخی از آثار مانند آثار پژوهشی و مرجع توسط دولت حمایت می‌شوند. راه‌اندازی ناشر دولتی به همین منظور است وظیفه ناشر دولتی کسب درآمد و سود نیست وظیفه اصلی این است که نیازهای فرهنگی کشور را تامین کند. فکر نمی‌کنم استخدام نویسنده نتیجه بخش باشد و فکر نمی‌کنم استخدام یک نویسنده موجب شود که او به آفرینش فرهنگی ادامه دهد و خلاقیت داشته باشد.

وظیفه اصلی ناشر دولتی این است که نیازهای فرهنگی کشور را تامین کند

معاون فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی درباره اقدامات صندوق هنر و تسهیلاتی که برای اهالی قلم درنظر گرفته است، گفت: تعدادی از نویسندگان، عضو صندوق هنر هستند و از خدمات صندوق استفاده می‌کنند. اینکه آیا صرفا با داشتن کتاب افراد نویسنده محسوب می‌شوند به نظر من تعریف دقیقی نیست. برخی ۵۰ کتاب دارند و نویسنده نیستند، همچنین کسی هست که یک کتاب دارد و باید به عنوان پدیدآورنده شناخته شود.

او با تاکید بر اینکه برای ارزیابی و تصمیم‌گیری درباره نویسندگان، باید شاخص‌های کمی داشت، ادامه داد: یکی از شاخص‌ها این است که نویسنده فعالیت مستمر داشته باشد و هر چند سال تولیدی داشته باشد. همچنین اگر افرادی باشند که تشخیص داده شود نویسنده توانمندی هستند و به هر دلیل در سال‌های اخیر تولید جدید نداشته اند، با معرفی معاونت فرهنگی به صندوق هنر امکان تمدید عضویت آن‌ها فراهم می‌شود.