قربان اوغلی، دیپلمات پیشین ایران: به کارگیری عبارت خاک یا سرزمین به معنای حق مصونیت است

دیده بان ایران نوشت: از زمان حمله اسرائیل به کنسولگری ایران در دمشق، عبارت «سفارتخانه‌ یک کشور جزوی از خاک آن محسوب می‌شوند»، بارها تکرار شده است. رضا نصری، حقوقدان بین‌الملل در واکنش به تکرار این عبارت از سوی مقامات، عنوان کرد: «این یک عبارت احساسی و اشتباه است و مبنایی در حقوق بین‌الملل ندارد. سفارتخانه‌ها و اماکن دیپلماتیک اماکنی هستند که - مطابق عُرف و کنوانسیون‌های بین‌المللی مربوطه - از یک سری مصونیت و حمایت حقوقی خاص در خاک کشور میزبان برخوردارند، اما خاکِ کشور مهمان نیستند!»

از سوی دیگر موضوعی که محل تناقض است، این است که در هفته گذشته انتشار تصاویری از مصاحبه سید عباس موسوی، سفیر ایران در باکو با یک خبرنگار زن بدون حجاب، جنجال‌برانگیز شد. ارگان رسانه‌ای نزدیک به سپاه، خواستار استعفا و برکناری موسوی شد و نوشت: «از آن‌جا که این گفت‌وگو در داخل سفارت ایران در باکو صورت گرفته، مسئولان سفارت‌ باید «آداب ایران اسلامی» را رعایت می‌کردند.»

به کارگیری عبارت خاک یا سرزمین به معنای حق مصونیت است

جاوید قربان اوغلی، سفیر اسبق ایران در آفریفای جنوبی در پاسخ به پرسشی مبنی براینکه آیا سفارتخانه‌ها خاک کشور مهمان محسوب می‌شوند یا خیر، گفت: «بر اساس کنوانسیون 1961، سفارتخانه‌ها و اماکن دیپلماتیک در مقابل هرگونه تعرض، تعدی، تجاوز، اهانت و... مصونیت دارند. این مصونیت مبتنی بر همان کنوانسیون و مورد پذیرش بین‌المللی است. اما در پاسخ به اینکه آیا خاک کشور مهمان محسوب می‌شود یا خیر باید پاسخ دهم که به کارگیری عبارت خاک یا سرزمین به معنای این نیست که بخشی از سرزمین ما در آن کشور است، بلکه بدین معناست که به اعتبار اینکه سفارتخانه دارای مصونیت است، هر گونه تجاوز به آن تجاوز به آن کشور محسوب می‌شود. از این رو «حق دفاع مشروع» در مقابل تجاوز را باید به آن اطلاق کرد.»

این دیپلمات با سابقه ادامه داد: «با این تفاصیل همانطور که اگر به سرزمینی تجاوز صورت گیرد، بر اساس مقررات  بین‌المللی، آن کشور اجازه دفاع مشروع از خود را دارد، تجاوز به سفارتخانه‌ای در یک سرزمین دیگر که بخشی از سرزمین و حریم امنیتی آن کشور است، در صورتیکه مورد تجاوز نظامی خصوصا از طرف کشوری ثالث قرار گیرد، حق دفاع مشروع به کشوری که مورد تجاوز قرار گرفته است، داده می‌شود. البته این حق به معنای مقابله به مثل نیست و در وهله اول باید از طریق مجامع بین‌المللی پیگیری شود.»

قربان اوغلی خاطرنشان کرد: «بنابراین کسانی که می‌گویند سفارتخانه جزو خاک نیست، باید توجه داشته باشند که مفهوم خاک در اینگونه موارد بیان استعاری از مکانی است که بر اساس کنوانسیون‌های بین‌المللی از مصونیت برخوردار است. بر این اساس، درصورت انجام هرگونه تجاوز به آن مکان، کشور مورد تجاوز قرار گرفته از حق دفاع مشروع برخوردار است.»

جنجال‌های حضور یک خبرنگار بدون حجاب در سفارتخانه ایران در باکو یک بلاهت سیاسی است

وی درخصوص انتقادها به سفیر ایران در آذبایجان بابت مصاحبه با یک خبرنگار بدون حجاب در سفارتخانه، گفت: «اینکه یک خبرنگاری وارد سفارت ما در کشور دیگری شود، به نظر می‌رسد در این مورد با یک تنگ نظری یا بهتر بگویم تاثیرات پوپولیستی ناشی از مسائل داخلی قرار گرفته‌ایم. دوستان دیپلمات آگاه هستند که در بسیاری از سفارتخانه‌های ایران در خارج که از امکانات لازم  برخوردارند، روز ملی کشورمان در آن مکان برگزار می‌شود. برای کشور و سفارت حضور حداکثری مقامات ارشد کشور میزبان و سفرا و دیپلمات‌های مقیم امتیاز بزرگی است. مگر در این موارد مهمانان روز ملی ایران با مانتو و روسری شرکت می‌کنند؟ قطعا چنین انتظار و درخواستی مغایر با ضوابط و شئونات دیپلماتیک است و رفتاری توهین‌آمیز تلقی شده و قطعا در چنین مراسمی حاضر نمی‌شوند.»

سفیر اسبق ایران در آفریقای جنوبی ادامه داد: «حال واقعه سفارت ایران در آذربایجان را با مورد بالا مقایسه کنید؛ واقعا غیرقابل درک است که در عصر رسانه و دیپلماسی عمومی، که تاثیر و برد آن چه بسا از دیپلماسی رسمی بیشتر است، ورود یک خبرنگار زن به سفارت کشورمان با ظاهری آراسته ولو بدون روسری اینگونه جنجال آفرین می‌شود که به خاطر آن سفیر توبیخ و مورد تنبیه قرار می‌گیرد. این رفتار جز گرفتار شدن در نوعی جوزدگی منبعث از سیاست داخلی و متاسفانه تحت لوای «پاسداری از ارزش‌های دینی»، چیز دیگری نیست.»

قربان اوغلی افزود: «نادیده انگاشتن اهمیت کار رسانه و دیپلماسی عمومی و جنجال بر سر حضور یک خبرنگار بدون حجاب که برای مصاحبه مطبوعاتی به سفارت آمده چیزی  جز یک بلاهت سیاسی نیست. به باور من این کج فهمی ناشی از نادیده گرفتن اهداف بزرگتری است که وظیفه ذاتی سفارتخانه، خصوصا در عرصه دیپلماسی عمومی در عصر تاثیرات شگفت انگیز رسانه است.»

 جنجال آفرینی در مورد سفارتمان در آذربایجان نسخه سیاست خارجی اقدامات سخیفی است که در داخل برای مقابله با «بدحجابی» در دست اقدام است

این تحلیلگر سیاست خارجه ضمن تاکید براینکه چنین نظراتی کج فهمی از مسائل است، گفت: «بیانیه وزارت خارجه در مورد پایان ماموریت آقای موسوی که احتمالا تحت تاثیر همین فضاسازی است، بر دیگر سفرای ما تاثیرات ویرانگری خواهد گذاشت. مضاف براینکه به باور من اینگونه برخوردها چیزی جز کج فهمی از منافع و مسائل دیپلماسی و دیپلماسی عمومی نیست.»

قربان اوغلی ادامه داد: «کمااینکه آقای موسوی پیشتر سخنگوی وزارت خارجه بودند و دیپلمات ناشناخته‌ای نیستند. ایشان قطعا از الفبای مسائل اعتقادی و ارزشی کشور بیشتر از خیلی دیگر از جنجال‌سازان آشنا هستند. آنقدر درک دارند که بدانند اسلام و مسلمانی به چیست. خبرنگاری در یک کشور سکولار به سفارتخانه آمده و به باور من نباید آنقدر مته به خشخاش گذاشت که هیچ سفیری در هیچ جای دنیا جرات نکند از بیم اینگونه برخوردهای سخیف متاثر از سیاست داخلی، برای پیشبرد منافع ملی در کشور محل ماموریت خود قدم از قدم بردارد.»

وی در پایان تاکید کرد: «اگر باور داریم که دیپلماسی عمومی اکنون از مهم‌ترین ارکان دیپلماسی است که همه دولت‌ها بدان اهتمام ویژه‌ای دارند، جنجال آفرینی در مورد سفارتمان در آذربایجان، نسخه سیاست خارجی همان اقدامات سخیفی است که در داخل برای مقابله با به اصطلاح بدحجابی در دست اقدام است که همانگونه که مشاهده می شود، قطعا مضرات آن بسیار بیشتر از تاثیرات آن است.»