درباره‌ مزین‌السلطنه، اولین زن روزنامه‌نگار ایران  (بخش دوم و پایانی)

شجاع انوری / سرویس فرهنگ و هنر «خبر جنوب» /

جنگ با خرافات

در این زمان هم‌چنان که محتوای مقالات سیاسی‌تر می‌شد، مسایلی چون استقراض از دولت‌های خارجی، امتیازاتی را که بدون شک در مقابل باید به دول خارجی تسلیم کرد، استقلال ملی، مبارزه با نفوذ بیگانگان و وظایف زنان را در این‌باره مطرح کرد و در حالی‌که بر کوشش زنان در راه اعتلای وطن تاکید می‌کرد. آن‌ها را در این راه هم‌پای مردان می‌دانست. به هر روی در هر دو نیمه، موضوع مدارس نسوان و تحصیل زنان، مضمون همیشگی نوشته‌های شکوفه را به خود اختصاص می‌داد.

پس از سوادآموزی، مبارزه با خرافات رایج و تقبیح آداب و رسوم و عقاید عقب‌افتاده‌ی متداول در میان زنان، از دیگر مباحث مهم این نشریه بود. «شکوفه» هم‌چنین وضعیت زنان در دیگر نقاط دنیا، به‌ویژه در اروپا را مطرح کرد و آن را از اساسی‌ترین راه‌های آگاهی‌یابی زنان در ایران دانست. به این‌ترتیب با توجه به این که نشریه‌ی «شکوفه» بیش‌تر در مدارس دخترانه و بین مدیران و آموزگاران و دانش‌آموزان دختر انتشار می‌یافت، اهمیت تأثیر مستقیم آن در بین زنان آن روزگار، انکار‌ناپذیر بوده است.

▫️وقتی «مزین» استکان‌های نقره را فروخت

«مزین‌السلطنه» اگرچه زن روشن‌فکری بود که فعالیت‌های اجتماعی‌اش، او را به چهره‌ای مبارز در دوره‌ی مشروطه تبدیل می‌کرد، با این حال زنی بود که زندگی شخصی‌اش را با تمام مختصات عرفی زنانه حفظ کرده بود؛ تمام کارهای خانه‌اش را خودش به تنهایی انجام می‌داد و در راه توسعه و ادامه‌ی انتشار نشریه که در آن زمان ناشر افکار مترقی زنان به حساب می‌آمد، از هیچ کوششی دریغ نکرد. حتا به گفته‌ی یکی از نزدیکان «مریم عمید» او یک بار تمامِ استکان‌های نقره‌ی خود را فروخت تا بتواند مخارج چاپ نشریه‌ی «شکوفه» را بپردازد و در اثر عشق و علاقه‌ی مفرط در این راه، کلیه‌ی اموال و دارایی خود را صرف کارهای اجتماعی و فرهنگی کرد.

«مریم خانم مزین‌السلطنه عمید» در سال ۱۲۹۸ خورشیدی، و در اوج فعالیت‌های خود، در سفری که به سمنان داشت، بر اثر عارضه‌ی ایست قلبی درگذشت. اما با مرگ او، نه تنها از حضور زنان در عرصه‌های اجتماعی کم نشد، بل‌که اقدامات ماندگار او به عنوان یک زن در آن دورانِ خفقان، شروعی شد برای حضور زنان دیگری که از اندرونی‌ها بیرون آمدند و در عرصه‌های مختلف خود را چنان نشان دادند که تا به‌حال نام‌شان ماندگار مانده است.

نام و یادش و تفکرش جاودان.