رویافروشی مشاوران زرد در ویترین‌های غیرمجاز شهر راز؛ چه باید کرد؟
این روزها شبکه‌های اجتماعی محلی برای کسب درآمد افرادی شده که در زمینه روانشناسی زرد تولید محتوا می‌کنند؛ افرادی که پا را از فضای مجازی نیز فراتر نهاده و اقدام به مشاوره‌های حضوری و دریافت مبالغ بالا از مراجعه‌کنندگان‌شان می‌کنند اما رؤیافروشی مشاوران زرد آسیب‌هایی را برای جامعه به همراه دارد که این آسیب‌ها ضرورت جلوگیری از گسترش این نوع فعالیت‌ها را بیش از پیش نمایان ساخته است.
Admin 9
شُهرت و معروفیتش به خاطر تهیه و تولید ویدیو و فیلم در حوزه روانشناسی و انتشار آن در شبکه‌های اجتماعی است؛ در قسمت اطلاعات شخصی صفحه‌اش در اینستاگرام، خود را یک روانشناس و مشاور معرفی کرده و هر روز پست‌هایی از روزمرگی خودش و همسرش را در این صفحه منتشر می‌کند؛ صفحه او در اینستاگرام بیش از هشت میلیون فالوئر(دنبال کننده) دارد و به تازگی هم اقدام به اجاره محلی برای ارائه خدمات مشاوره در یکی از خیابان‌های معروف شیراز کرده؛ با توصیه‌ها و شعارهای جذابی که پایه علمی ندارند در تلاش برای جذب بیشتر مخاطب است و هر روز طرفداران تازه‌ای به جمع مخاطبان و دنبال‌کنندگان او اضافه می‌شوند.
این روزها شبکه‌های اجتماعی محلی برای کسب درآمد افرادی شده که در زمینه روانشناسی تولید محتوا می‌کنند؛ افرادی که تنها با بهره‌گیری از اطلاعات کتاب‌های عامه‌پسندی که اخیراً بین مردم محبوب شده در تلاشند تا ایدئولوژی‌های روانشناسی، روان‌درمانی یا تکنیک‌های دیگری را آموزش دهند اما متخصصان در حوزه روانشناسی معتقدند این رویکردها علمی نیستند و استفاده از آنها ممکن است آسیب‌های جبران‌ناپذیری را به زندگی فرد و حتی بنیان خانواده‌ها وارد کند.
یک روانشناس و مدرس دانشگاه در این باره به خبرنگار ایرنا گفت: با توجه به اینکه فرهنگ مشاوره رفتن زیاد شده ممکن است نیاز جامعه موجب ورود افراد غیرمتخصص به مراکز مشاوره شود؛ در واقع روانشناسی هم مانند حرفه و مشاغل دیگر از افراد غیرمتخصصی بهره می‌برد که ممکن است در زمان مشاوره به مراجعه‌کنندگان خود آسیب برسانند.
تغییر نگاه جامعه به مراکز مشاوره
ساناز چراغی ادامه داد: تا پنج یا ۱۰سال پیش این نگاه وجود داشت که مراجعه‌کنندگان به مراکز مشاوره باید مشکل حادی می‌داشتند و با شرایط دشواری دست و پنجه نرم می‌کردند؛ دیدگاه مردم هم این بود که تنها افراد با مشکلات عمیق روحی و روانی باید به این مراکز مراجعه کنند اما در حال حاضر هم دیدگاه جامعه به متقاضیان برای مشاوره فرق کرده و هم خود افراد پذیرفته‌اند که برای دریافت خدمات مشاوره نباید حتما با مشکل حادی رو به رو باشند.
او که معتقد است روانشناس فقط مختص افراد با مشکلات حاد روانی نیست، گفت: تمام افراد در همه سنین بهتر است برای سلامت روح و روان خود نزد یک مشاور خوب و باتجربه بروند؛ در واقع این فرهنگ‌سازی در جامعه انجام شده که برای پیشگیری و حتی ارتقای سلامت روان هم می‌توان به روانشناس مراجعه کرد.
این مدرس دانشگاه اضافه کرد: خوشبختانه در حال حاضر شاهد استقبال خوبی از مردم برای دریافت خدمات مشاوره هستیم و امیدوارم این روند همچنان ادامه داشته باشد.
به گفته چراغی، زمانی که فرهنگ مشاوره رفتن بین افراد جامعه رواج یابد به تدریج آسیب‌های اجتماعی کاهش خواهد یافت، از افزایش این آسیب‌ها در جامعه پیشگیری می‌شود و در نهایت شاهد تغییر چشمگیری در جامعه خواهیم بود.
او یکی از اهداف مشاوره را پیشگیری و مداخله در بحران دانست و گفت: هر شهروند به سهم خود می‌تواند در جامعه فردی مفید یا آسیب‌رسان باشد؛ البته افراد در دوره نوجوانی بیشترین آسیب را به خود و جامعه می‌زنند برخی ممکن است دچار اختلالات روانی باشند و بعضی هم امکان دارد با مشکلات کوچکی مواجه باشند؛ لذا نیاز است افراد در دوره‌های مختلفِ زندگی مراجعه به مشاوره را در برنامه خود قرار دهند.
آن طور که چراغی می‌گوید در روانشناسی حیطه‌های متفاوتی از جمله مشاوره فردی، مشاوره در حوزه کودک یا نوجوان، زوج درمانی، مشاوره پیش از ازدواج، افسردگی، اختلالات روانی و اضطرابی وجود دارد و فردی که می‌خواهد به روانشناس یا مشاور مراجعه کند اول باید بداند که در چه حیطه‌ای نیاز به مشاوره دارد و سپس به مشاور متخصص در همان زمینه مراجعه کند.
اهمیت انتخاب مشاور
این روانشناس افزود: افرادی در این حوزه مجوز فعالیت دارند که در مدارج بالای روانشناسی تحصیل کرده‌اند و عضو سازمان نظام هستند؛ لذا مردم باید به کلینیکی مراجعه کنند که تحت نظارت بهزیستی یا سازمان نظام باشد و بتوانند درباره سطح علمی فردی که می خواهند از او مشاوره بگیرند هم اطلاعات جامعی کسب کنند و در نهایت کسی را برای مشاوره برگزینند که از سوی بهزیستی و سازمان نظام تایید صلاحیت شده باشد.
او که معتقد است انتخاب مشاور از اهمیت بسیاری برخوردار است، توصیه کرد: مردم باید پیش از مراجعه به مشاور سطح آگاهی و شناخت خود را از متخصصان در این زمینه بالا ببرند و پس از تحقیق و شناخت درست به این مراکز مراجعه کنند.
چراغی درباره افراد متخصص در حوزه روانشناسی گفت: افرادی که متخصص هستند و به صورت حرفه‌ای در این عرصه فعالیت می‌کنند از اصول روانشناسی استفاده می‌کنند و پایبند به اصول اخلاقی هستند؛ یکی از اصول اخلاقی روانشناس این است که او نباید چارچوب‌های ذهنی و اعتقادی خود را وارد اتاق مشاوره کند.
به اعتقاد او، روانشناس باید به عنوان یک فرد بی‌طرف در مقام مشاوره ظاهر شود و بدون قضاوت و تعصب روبه روی مراجعه کننده بنشیند و طبق اصول علمی و رویکردی که انتخاب کرده به ارائه مشاوره بپردازد.
این مدرس دانشگاه یادآور شد: روانشناس نباید چارچوب‌های ذهنی و اعتقادی خود را به مباحث مشاوره وارد کند؛ یکی از مسائلی که در مشاوره پیش از ازدواج بسیار حائز اهمیت است این است که در هنگام مشاوره باید مشاوره بومی شده ارائه شود.
او بر این باور است مشاوره دادن به فردی که در روستا زندگی می‌کند با فردی که ساکن شهری بزرگ است بسیار متفاوت است چراکه برخی فرهنگ‌ها، آداب و رسوم و سبک‌های زندگی در میان مردم مناطق مختلف متفاوت است.
چراغی روانشناسی را یک علم بومی شده می‌داند که باید اصول خود را متناسب با هنجارهای اجتماعی و جامعه پایه‌ریزی کند.
مهمترین دلیل ورود افراد غیرمتخصص به عرصه روانشناسی
اما اینکه برخی افراد غیرمتخصص چگونه توانسته‌اند پا به این عرصه بگذارند و با جذب مخاطبان قابل‌توجه به کسب درآمد بپردازند هم یکی از مهمترین دغدغه‌هایی است که معاون سلامت اجتماعی بهزیستی فارس دلیل آن را روی آوردن مردم به روانشناسی زرد و عوام فریب می‌داند و می‌گوید: متأسفانه کسانی که روانشناسی زرد کار می‌کنند با یک سری شعارهای به ظاهر زیبا ولی عوام فریب موجبات آسیب به جامعه را فراهم کرده‌اند؛ در واقع آنها در تلاشند که با وعده تحقق خواسته‌های متقاضی در کمترین زمان ممکن جذب مشتری کنند در حالی که مشکلات عمیق افراد در حوزه روانشناسی برای برطرف شدن نیاز به زمان و طی کردن مراحل مشاوره‌ای دارد.
حمیدرضا محمودیان که معتقد است اگر روانشناس اشتباه رفتار کند به یک فرد و حتی به یک خانواده و یا اجتماع آسیب می‌زند، افزود: حتی در مراکز مشاوره بهزیستی سطح روانشناسان و مشاوران از نظر درجه و تعهد متفاوت است؛ برای حل این مشکلات نیاز مبرمی به یک هم‌افزایی و رفع از هم گسیختگی‌ها احساس می‌شود؛ در واقع بهتر است از موازی‌کاری بپرهیزیم و تنها یک متولی برای صدور مجوز و نظارت بر مراکز مشاوره مشخص شود.
معاون سلامت اجتماعی بهزیستی فارس توصیه کرد: مردم بایستی پیش از مراجعه به مراکز مشاوره از داشتن مجوز رسمی این مراکز مطمئن شوند و هنگام مراجعه هم به پروانه نظام و مجوز ارائه شده از سوی بهزیستی که بر روی تابلوهای مراکز به آن اشاره شده دقت کنند تا در زمینه دریافت مشاوره دچار چالش و آسیب نشوند.
آن طور که محمودیان می‌گوید سازمان بهزیستی از دهه ۷۰ مسئولیت ثبت مراکز مشاوره و بررسی صلاحیت متقاضیان برای راه‌اندازی این مراکز جهت صدور مجوز را پذیرفت؛ این در حالی بود که هیچ نهاد یا ارگانی در آن زمان زیر بار مسئولیت این مراکز نمی‌رفت چراکه مراکز مشاوره هم بار مالی بسیاری بر دوش متولی می‌گذاشت و هم نیاز به برنامه‌ریزی منسجمی جهت نظارت داشت.
معاون سلامت اجتماعی بهزیستی فارس افزود: هم‌اکنون بهزیستی افزون بر صدور مجوز برای این مراکز، وظیفه نظارت بر فعالیت‌های علمی و اخلاقی آنها را هم بر عهده دارد؛ بهزیستی حتی به افرادی که نیاز به خدمات مشاوره دارند اما از لحاظ مالی در تنگنا و مضیقه هستند یارانه مشاوره می‌دهد.
۲۲۶ مرکز مشاوره فعال در فارس
او اضافه کرد: در حال حاضر استان فارس از ۲۲۶ مرکز مشاوره که دارای مجوز از سازمان بهزیستی هستند بهره می‌برد که ۱۵۷ مرکز از این مراکز در شهر شیراز فعالیت می‌کنند.
محمودیان ادامه داد: بازدیدها و نظارت‌ها از این مراکز به صورت سه ماهه و ۶ماهه انجام می‌شود و فرآیند علمی این مراکز، میزان هزینه‌های دریافتی و خدمات ارائه شده از سوی آنها به صورت مستمر مورد پیگیری و رصد قرار می‌گیرد؛ البته برخی ارگان‌ها و نهادهای دیگر هم به بحث صدور پروانه صلاحیت و مجوز راه‌اندازی مراکز مشاوره ورود کرده‌اند.
معاون سلامت اجتماعی بهزیستی یادآور شد: متقاضیان برای صدور مجوز راه‌اندازی مراکز مشاوره از سوی بهزیستی بایستی مراحل مختلفی را جهت اخذ صلاحیت و داشتن تخصص در حوزه مشاوره طی کنند؛ بر اساس رویکرد بهزیستی فردی که می‌خواهد به عنوان مسئول یک مرکز مشاوره معرفی شود باید در وهله نخست صلاحیت علمی او تأیید شود؛ البته برخی این رویکرد سختگیرانه سازمان بهزیستی برای انجام مصاحبه از متقاضیان را نوعی سنگ‌اندازی در مسیر افزایش تعداد این مراکز و ممانعت از رشد آنها عنوان کردند؛ همین مساله موجبات راه‌اندازی تعداد قابل توجهی مراکز مشاوره غیرعلمی و غیرتخصصی را فراهم کرده و با افزایش تعداد این مراکز نظارت بر آنها هم دشوارتر شده است.
محمودیان اضافه کرد: برخی هم بدون داشتن تخصص در زمینه روانشناسی از طریق شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی به ارائه مشاوره می‌پردازند و با روانشناسی زرد عموم مردم را فریب می‌دهند.
متولی برخورد قانونی با مراکز غیرمجاز کیست؟
او در خصوص برخورد قانونی با مراکز غیرمجاز گفت: بهزیستی متولی برخورد با مراکز مشاوره غیرمجاز نیست؛ برخورد قانونی با مشاوره‌های غیرحرفه‌ای و مراکز مشاوره غیرمجاز در شرح وظایف این سازمان نیامده و این سازمان ساز و کار قضایی هم برای برخورد قانونی با متخلفان ندارد؛ برخورد با مراکز مشاوره غیرمجاز باید توسط اماکن، نیروی انتظامی و دادگستری انجام شود.
معاون سلامت اجتماعی بهزیستی همچنین افزود: سازمان بهزیستی حدود ۱۵۰ شرح وظیفه دارد که مراکز مشاوره یکی از آن موارد است اما با این حال تمام تلاش خود را برای نظارت بر این مراکز به کار گرفته؛ حتی بهزیستی سالانه حدود چند میلیارد به افراد نیازمندی که درصدد هستند از مراکز مشاوره تحت پوشش این سازمان استفاده کنند یارانه می‌دهد.
محمودیان معتقد است تعداد شکایت‌هایی که تاکنون از مراکز مشاوره بهزیستی شده به تعداد انگشتان دست نمی‌رسد.
او می‌گوید در حال حاضر یک مشاور با تحصیلات فوق لیسانس حدود ۳۳۰ تا ۳۵۰ هزار تومان برای یک جلسه مشاوره دریافت می‌کند که این مبلغ رقم بالایی نیست.
معاون سلامت اجتماعی بهزیستی تأکید کرد که نظارت‌ها به صورت کامل انجام می‌شود و موارد به متولیان مراکز مشاوره گوشزد می‌شود؛ در حال حاضر هم سازمان بهزیستی رتبه‌بندی مراکز را هم به عنوان مهمترین برنامه خود دنبال می‌کند.
او بر این باور است که مسائل مربوط به حوزه روانشناسی متفاوت است؛ این مسائل یا به حوزه کودکان و نوجوانان و افراد در سنین مختلف برمی‌گردد و یا مسائل تربیتی تحصیلی، خانوادگی و بالینی را در بر می‌گیرد، بر همین اساس هم مراکز مشاوره بهزیستی به صورت تخصصی در حال فعالیت هستند و قرار است این مراکز رتبه‌بندی هم شوند؛ پس مردم می‌توانند با آگاهی در این زمینه روانشناس یا مشاور مورد نظر خود را انتخاب کنند.
اگرچه رشد و گسترش فناوری‌های ارتباطی شرایطی را فراهم کرده که به کمک آن می‌توان به راحتی میزان و صحت تحصیلات و عناوین افراد و تخصصی بودن مراکز مشاوره را راستی‌آزمایی کرد و نسبت به دانش واقعی هر فرد مدعی و مجاز بودن مراکز به فعالیت‌های مشاوره استعلام گرفت اما ضرورت دارد که سازمان بهزیستی و سازمان نظام روانشناسی و مشاوره هم مراکز مشاوره‌ای که مجوز فعالیت ندارند را شناسایی و برای متوقف شدن فعالیت‌های این مراکز غیرمجاز هماهنگی‌های لازم را با نیروی انتظامی و دیگر ارگان‌های متولی بیش از پیش انجام دهند.
